ÇİLEK (Strawberry) BAKIMI

Çilek Bakımı Nasıl Yapılır?

Meyveli bitkiler arasında çilek saksıda en kolay yetişen ve sevilen meyvesi ile mükafatlandırıcı bir bitkidir. Kalıcıdır ve neredeyse herdem yeşil bitki sayılabilir. Fazla soğuğa maruz kaldığında bazen toprak üstü bölümü kurusa bile, baharda çabucak yeşerir.

Çilek bitkisi fazla yer kaplamaz. Pencere önünde bile yetişir. Hastalıklara karşı dayanıklıdır. Saksıda yetiştirilen çilekler bahçedeki gibi toprağa temas etmediği için salyangoz ve çeşitli böcekler tarafından yenmez.

Mantar hastalıklarına tutulmaz. Çapalama, yabani ot temizliği gibi zahmetleri yoktur. Müsait bir teras vs. varsa kasalar içinde yetiştirilerek epey ürün alınabilir.

Çilek Çeşitleri

Çilek çeşitlerinin hemen hepsi saksıda yetiştirilebilir. Bahar sonlarında meyveye duran geleneksel çilek türlerinden başka değişik cinsler de saksıda yetiştirilebilir.

Osmanlı çileği: Ülkemize has bu cins pembe renkli, nisbeten küçük fakat son derece kuvvetli ve hoş bir aromaya sahiptir.

Dağ çileği: Dağ çileği dağlık bölgelerde kendiliğinden yetişir. Bu çok ufak meyveli fakat nefis aromalı cins tohumdan yetiştirilir. Tohumların her yıl yeniden ekilmesi gerekir. Dağ çileği ormanlık bölgelerimizde bolca yetişir ama tohumlarını ülkemizde temin etmek zordur.

Tohumlar sonbaharda humuslu bir kompostla doldurulmuş saksılara serpilir. Toprağı fideler çıkıncaya kadar püskürteçle sulanır. Kış boyunca camekanlı balkon gibi aydınlık fakat ısıtılmayan bir yerde tutulur. Fideler mart sonlarında asıl yerlerine dikilir.

Yediveren çilekler: Kış ayları hariç devamlı çilek veren bu cins saksıda yetiştirmek için elverişlidir. Çoğunlukla ufak meyveli türü bilinir. Oysa gayet iri meyve veren türleri de vardır.

Işık: Güneşli ve havadar bir mekan elverişlidir. Çilek bitkisi aşırı olmamak şartı ile gölgeye dayanıklıdır. Ancak kaliteli ve lezzetli meyve için mutlaka günde 5-6 saat direkt güneş gerekir.

Sulama: Çilek meyve zamanı bol su ister. Toprağı kurumadan hemen sulamalıdır. Bununla beraber bitkinin çürümemesi için saksı dibinde su beklemesi önlenmelidir. Meyve zamanı geçtikten sonra aşırıya kaçmadan sulanmaya devam edilir.

Saksı: Çilek saksılarının fazla derin olması gerekmez. Fideler uzun çiçekliklere, asma veya duvara monte saksılara, cepli çilek saksılarına, derince kasalara dikilebilir. Hangi cins olursa olsun saksılar biraz yükseğe yerleştirilmelidir. Dikimden evvel drenaj delikleri olan saksıların dibine birkaç saksı kırığı konur.

Toprak: Genel kullanıma uygun hazır torflar çilek için idealdir. Çilek organik maddelerce zengin toprağı sever. Bu yüzden torfun içine bir miktar yavaş yarayışlı organik gübre karıştırılır. Çilek aynı saksıda 2-3 yıl durabilir. Bununla beraber meyve verebilmesi için her kış sonunda toprağına besin takviyesi yapılmalıdır. Saksı değiştirme yerine her yıl çoğalan fidelerden ayrılıp yeni bitkiler elde etmek daha uygun olacaktır. Taze bitkiler yetişince eskiler elden çıkarılır.

Ekim – Dikim: Saksılı fideler her mevsim ekilebilir. Çıplak köklü fidelerin mart veya eylül ayında ekilmesi uygundur. Bununla beraber birkaç gün gölge ve serinde tutulmak kaydı ile yaz ortasında bile böyle fide ekilebilir.

Fideler sera ve çiçekçilerden saksı içinde alınabileceği gibi, bir çilek bahçesinden alınacak köklü fideler kullanılabilir.

Hasat sonrası bakım: Sadece baharda meyve veren çilekler hasat sonrasında budanır. Yani eski yaprakları tamamen kesilir. Kuru yaprak ve saplar toprak yüzeyinden toplanır. Çoğalan kökler ayrılarak saksıda belli sayıda bitki bırakılır. Böylece kalan fideler gürbüzleşir ve hastalık riski azalmış olur. Bitki kısa sürede yeni yapraklar vermeye başlar.İyi bakılan bitki bazen sonbaharda birkaç sürpriz çilek verebilir. Yediveren çileklerde budama kışa doğru yapılır. Çilek meyvesiz zamanlarda da sevimli ve dekoratif görünüşü ile balkonları süsleyecektir.

Kış aylarında çilek saksıları kuytuya çekilir. Üzerleri biraz kuru ot, yaprak vs ile örtülür. Toprağını kurutmayacak kadar arada bir sulamak lazımdır.

Hastalık ve zararlılar : Saksıda yetişen çileklerde uygun şartlarda fazla hastalık görülmez. Çilekler havadar,yeteri kadar güneş gören bir yerde tutulmalı, aşırı sulama yapılmamalıdır. Böylece mantar hastalıklarından etkilenmez.

Çilek yetiştirmesi: (BAHÇE )

1 – Tohumları

2 – Bıyık ismi verilen, sürgünlerdeki boğumlardan meydana gelen genç çilek fideleri

3 – Yaşlı ocakların bel aleti ile sökülmesiyle elde olunan kart çilek köklerinin birkaç parçaya bölünmesinden elde olunan fideleri ile çilek tohumları çok küçüktür. 1000 tanesinin ağırlığı 1 gr. gelir. İlkbaharda ılık yastıklara ekip 1-2 defa şaşırtılarak geliştirilen ufak çilek fideleri, sonbaharda yerlerine dikilirler. Bu yoldan yapılan çilek üretmesi, tarım araştırma müesseselerinde, uzmanlar tarafından yeni çilek çeşitleri bulmak için yapılmaktadır. Pratik bahçeciler 2. şekli tercih ederler. Son şekil olan yaşlı ocaklardan fide alıp çileklik tesis etmek son derece yanlış bir üretme usulüdür. Zira bu gibi fideler çeşitli hastalık taşır, verimsiz ve ömürsüz olurlar. Şu halde en iyi üretme materyali, (bıyık) adı verilen sürgünler üzerindeki genç çilek fideleridir.

Ana kökten sürerek 10-15 santim kadar uzaklaşan bıyıklar, toprağa değdiği boğum üzerinden yapraklanıp köklenerek genç fidecikler meydana gelir. Çileklik kurulmasında birinci derecede aranan işte bunlardır. Zira daha önce hiç mahsul vermediklerinden genç, zinde ve uzun ömürlüdürler.

Çilek yerinin seçilmesi, toprağının hazırlanması:

Çilek çiçekleri, bölgesine göre ilkbahar don ve kırağılarından zarar görebilirler. Bu nedenle soğuk havayı aşağılara akıtabilen tatlı yamaçlar çileklik kurmağa daha elverişli olur. Çilek yeri seçildikten sonra, taban gübre olarak dekara 3-4 ton çiftlik gübresi verilir, toprak tekrarlı olarak pullukla sürülür veya derince bellenir, ayrık, kanyaş gibi zararlı otlardan temizlenir, tırmıklanıp düzletilir. Sulama yapılacak ise sulamanın gerektirdiği şekilde, parselde uzun masuralar hazırlanır, masuralar üzerine dikimden önce bir kat daha çiftlik gübresi yayılması çok faydalı olur.

Dikim zamanı:

Esas olanı sonbahar dikimidir. Bu suretle sonbahar ve kış yağmurlarından ve iyi geçen havalardan faydalanan çilek fideleri, ilkbahara kadar iyice köklenip gelişerek ilkbaharda çiçeklenip meyve verme gücüne erişirler. Ayrıca yaz sıcaklarına da daha kolay tahammül ederler. Fakat diğer bahçe işlerinin çokluğundan, fidelerin zamanında sağlanamamış olunmasından veyahut da bölgenin şiddetli geçen kış soğuklarından ötürü, sonbahar dikimi yapılamamışsa, zorunlu olarak kış sonu, ilkbahar başı dikimi yapılır.

Ziraat araştırmaları yapan Uzmanlar, hastalıksız damızlık çiçek fidelerini, -2 derecedeki soğuk hava depolarında bekletip yaz ortasında, örneğin ağustos içinde yerlerine dikerek yağmurlama usulünde sulayıp gelişmelerini sağlamaktadırlar. Sonbahar, kış başı ve kış içinde iyice kuvvetlenip gelişen bu çilek fidelerinin, ilkbaharda çok kaliteli ve gayet bol mahsul verdiklerini saptamışlardır. Çileklik kurma zamanı veya bölgeye özgü en elverişli çilek fidesi dikim zamanı araştırmalarına devam olunmaktadır.

Dikimde verilecek aralık ve mesafeler:

Bu mesafeler, çilek çeşidinin gelişme gücüne, bakım ve sulama şekline, çilek toprağının vaziyetine göre tertiplenir. Genellikle 30x30 veya 30x50 santim aralık mesafe yeterli olmaktadır.

Dikimin yapılışı:

Muhtelif dikim şekilleri vardır. Pratikte en fazla yapılanı şöyledir: Bölgenin yaz sonu veya sonbaharında, çileklik yeri gübrelenip hazırlandıktan sonra, damızlık parsele gidilerek (deplantuvar) gibi uygun söküm aletleri ile bıyıklardan meydana gelmiş genç, virüssüz çilek fideleri sökülür. Bıyığı teşkil eden ince uzun kısımlar ile sararmış, kurumuş kök uçları ve yapraklar kesilip atılır. Açık kahverengindeki kök uçları da alınarak bir nevi dikim tuvaleti yapılır. Ve hemen dikime geçilir.

Bir kısım yetiştiriciler ihtiyarlamış ana kökleri bel yardımı ile söküp kök ayırması yaparak elde ettikleri 3-5 fideden faydalanıp çileklik kurmak istedikleri görülebilir. Yukarda da anlatıldığı üzere bu gibi yaşlı, hastalıklı, verimsizleşmiş fideleri kullanmak çok yanlış bir çilek üretme şeklidir. Sağlam toprakların da hastalığa bulaşmasına sebep olunur. Mahsul verimsiz ve kalitesiz olur. Bu durum çok önemlidir.

Dikim işlemi toprağın tavlı bir zamanında yapılmalı ve bol can suyu verilerek fidelerin tutmalarını kolaylaştırılmalıdır.

Bakım işleri:

Çilek fideleri, normal olarak, kolay tutarlar. Dikimden sonra sonbahar mevsim yağmurları ve ılık geçen havaların da yardımı ile gelişmeğe başlarlar. Kış içinde çilek aralarına iyi çürümüş çiftlik gübresi verilerek çapalanırlar, otlar temizlenir. Toprağa karışan çiftlik gübresi, şerbeti ile fideleri beslediği gibi toprağı da yumuşak ve ılık tutarak kış soğuklarının tesirini azaltır. Bölgede kış ayları şiddetli geçiyorsa (Malç)lama yapılır. Kış sonuna doğru, çiçeklenmeden önce dekara 25 kilo kadar amonyum nitrat ve potaslı gübre verilerek çapa ile toprağa karıştırılır ise mahsul miktarı çoğaldığı gibi kalite de yükseltilmiş olur. Kış sonuna doğru çapa ile beraber –bıyık ayıklama- işi de dikkatle yapılarak ana kökün lüzumsuz yere besin kaybetmesi önlenir.

Eğer kış ayları içinde çilekliğe malçlama yapılmamışsa kış sonunda yapılır. Bu suretle ilkbaharda meydana gelecek meyvelerin çamurlanıp kirlenmesi, çürümeleri önlenmiş olur.

Çileklikten bol ve kaliteli mahsul alabilmek için gerekli hususları bir defa daha tekrarlayıp özetlemekte fayda vardır.

1 – Bölgenin iklim ve toprak özellikleri, çilek ziraatına uygun olmalıdır.

2 – Çileklik kurulurken, damızlığı sağlam, virüssüz, verimli kaliteli çeşitlerden seçmelidir.

3 – Fideler (Bıyık) denen genç ve henüz mahsul vermemiş kısımlardan alınmış olmalıdır.

4 – Bölgenin iklim özelliğine uyularak iyi hazırlanmış toprağa zamanında ve teknik kurallara uyularak dikim yapılmalıdır.

5 – Gübreleme, ot almasına, sulama fazlalıkların ayıklanmasına önem verilmelidir.

6 – Seçilen çeşidin çiçek durumu önceden bilinmeli, örneğin dölleyici başka bir çeşide ihtiyaç varsa, yeterince dölleyici başka bir çeşit ile karışık dikim yapılmalıdır

7 – Kış ve ilkbahar malçlaması ihmal edilmemeli.

8 – Zararlılar ve hastalıklar ile zamanında ve gereğince savaşılmalıdır.

9 – Hasat işini uygun zamanda ve uygun ambalajlama sureti ile yapmalıdır.

10 – İstekli pazarı daha önceden arayıp bulmalıdır.

Çilek hasadı:

Bölge iklim özelliğine ve havanın gidişine göre Mart, Nisan, Mayıs aylarında kızarıp olgunlaşan çilek meyvelerinin hasadına başlanır. Meyvelerin kokulu, taze ve bol aromalı olması için, sabah serinliğinde toplanmaları en uygunudur. Kısa meyve sapları tırnak basıp kesilerek koparılır. Yarım veya bir kilo alabilen, kutu şeklindeki özel kaplara muntazam şekilde dizilip korunur. Temiz beyaz kağıt ile örtülüp bağlanarak pazara gönderilir.

Çileğin Faydaları ve İçerisindeki Elementler Nelerdir

Çilek Nedir?

Gülgillerden olan,çayır ve ormanlarda kendiliğinden yetiştiği gibi aynı zamanda meyvesi için bahçelerde de özel şekilde yetiştirilen, birçok çeşidi mevcut olan çok yıllık bir bitki türüdür.

Çileğin Faydaları

Çilek Cilt Sağlığının bir numaralı destekçisidir. Çilek cilt sağlığına inanılmaz katkıda bulunur. Bundan dolayı yüz yıkama işlemlerinde de kullanılmaktadır. Çilek bu özelliği ile birlikte cildi ölü hücrelerden ve yağlardan temizlemiş olur.
Çilek çok etkili bir antioksidan görevi görmektedir. Cilt üzerinde meydana gelen alerjik durumları ortadan kaldırır.
Ciltte oluşan kirliliğe karşı cildi korur, cildimizi yumuşatır.
Çilekli Cilt Toniği: 50ml gül suyuna iki çay kaşığı çilek suyu karıştırın ve pamukla günde bir
C vitamini ve antioksidan içeriği sayesinde serbest radikallerin neden olduğu cilt hastalıklarından da korumuş olur.
Çilek akne tedavisi içinde kullanılmaktadır.
Genellikle yorgunluk sonrası göz altında meydana gelen şişlikleri gidermeye yardımcıdır.
Çileğin bir diğer özelliği de etkili bir ayak temizleyicisidir.
Çilek saç sağlığı içinde çok faydalıdır. İçerisindeki B5 ve B6 vitaminleri sayesinde saç sağlığı için önemli rol oynamaktadır..
Çilek kolesterolün sağlıklı seviyede olmasına yardımcı olur.
Kanın pıhtılaşma eğilimini azaltır.
İçerdiği K vitamini ve manganez sayesinde kemik sağlığı içinde önemli rol oynamaktadır.