FREZYA / YALINKAT (FRESİA) BAKIMI

Soğanlı, yumrulu ve rizomlu süs bitkileri içinde en çok yetiştirilen bitkidir. Avrupa’da karanfilden sonra en çok fresia yetiştirilir. Ülkemizde az tanınmakla beraber son yıllarda üretimi artmıştır. Anavatanı Güney Afrika’dır. İlkbaharda çeşitli renklerle evlerimizi süsler. Güzel kokulu narin bir bitkidir. Fresia çiçekleri gövdenin sonunda 900' lik açıyla yer alan bir başağın üzerinde taşınırlar. Her başakta 8-10 kandil bulunur. Kandillerin çapı 5 cm kadardır.

Fresia güzel kokusu nedeniyle parfüm endüstrisinde kullanılır. Korm (soğan) özelliği bakımından glayöle benzer. Fresia'da korm dikildikten bir süre sonra üzerinde yeni bir korm gelişmeye başlar. Yeni korm eski kormun üzerinde gelişir. Çiçeklenme döneminde yeni kormun etrafında kormeller meydana gelir.

Parlak renkleri ile kış ayları nda evinizi canlandıracak en güzel kesme çiçeklerden biridir.Frezya iyi drenajlı, hafif toprak , kuytu ve güneşli yerleri sever. Küçük soğanlar nisan ayında 4-5 cm derinlikde ve 15 cm lik aralıklarla dikilir.Düzenli su verilmelidir. Temmuzdan Ekime kadar sürekli çiçek açarlar.Bitki sararıp kurudukdan sonra dikkatlice sökülüp kuru kumda bahara kadar saklanmalıdır.

Fresia bitkisinin ortalama boyu 50-75 cm'dir. Kesme çiçekçilikte uzunluk 35-50 cm,saksı çiçekçiliğinde ise 25-35 cm'dir.

Fresia'nın sıcaklık isteği az olması nedeniyle ısıtma giderleri azdır. Isıtılmayan seralarda da yetiştirilebilir.

Sıcaklık
Fresia bitkisinin çiçeklenmesi ve gelişmesi üzerine en etkili faktör sıcaklıktır. Sıcaklık 14-180 C' de iken gelişme en hı zlıdır. 180 C’nin üzerindeki sıcaklıklarda çiçeklenme gecikir. Bitki uzayıp fazla yaprak oluşturur. Sıcakl? ?k uzun süre yüksek kalırsa çiçeklenme olmaması söz konusudur.
9-120 C gibi düşük sıcaklıklarda da çiçeklenme gecikebilir. Bunun yanında yapraklar ve çiçek sapı kısa kalabilir.
Soğan dikildikten sonra önce yapraklar daha sonra çiçekler oluş ur. Gelişim periyodu bitip çiçeklenme periyodu başladığında yapraklanma durur. Bu dönemde sıcaklık yüksek olursa yaprak sayısı artar, çiçeklenme gecikir.

Işık
Işık etkisi söz konusu olduğunda gün uzunluğu dikkate alınmalıdır. Fresia bitkisinin gelişiminde gün uzunluğu sıcaklık kadar etkili değildir. Yapılan çalışmalar bazı çeşitlerde gün uzunluğunun etkili olduğunu, bazılarında ise etkili olmadığını ortaya çıkarmış tır. Kısa günlerde çiçeklenmenin hızlandığı, uzun gün koşullarında ise çiçek sayısının azaldığı görülmektedir.
Fresia gelişiminde ış? ?k yoğunluğu önemlidir. Işık yoğunluğunun az olduğu dönemlerde çiçek tomurcuğu sayısı azalır. Düşük ışık yoğunluğu ile birlikte sıcaklıkta yükselirse bitkiler zayıf gelişim gösterirler. Yüksek ış? ?k yoğunluğu çiçek tomurcukları ve yan tomurcukların geliş mesini teşvik eder. Yüksek ışık yoğunluğu ve yüksek sı caklık birlikte olursa çiçek kalitesi düşer.

Nem
Orantılı nemin fresia' lar üzerindeki etkisi hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Geniş nem dalgalanmalarından kaçınılması gerekir. Sıcaklık nem dalgalanmalarını etkilediği için fresialara zarar verebilir. Fresiaların nemden etkilenmemesi için uygun zamanda gölgeleme ve karartma yapılması gerekmektedir. Güneşli havalarda seralarda orantılı nemin sağlanabilmesi için bitkiler üzerine su püskürtülmeli ve gölgeleme yapılmalıdır. Kış günlerinde ise sera içinde nem oranı yüksek olacağından havalandırma yapı lmalıdır. Aksi takdirde nem bazı hastalıkların olmasına yol açabilir.

Havalandırma
Sera içindeki yüksek sıcaklığın ve nemin sebep olduğu hastalıklardan korumak için havalandırma yapılmalıdır. Havalandırma bitkinin gelişmesini teşvik eder.

Fresia' ların yaz mevsiminde yetiş tirilmesinde havalandırma çok önemlidir. Seralarda uygun bir havalandırma sistemi kurulmalıdır.

Sulama
Dikimden hemen sonra sisleme yöntemiyle her gün sulama yapılmalıdır. Sürgünler çıkana kadar sulama bu şekilde devam eder. Sürgünler çıktıktan sonra damlama sulama yapılmalıdır. Kışın fresia yetiştiriciliğinde botrytis hastalığından korunmak için sulamaya dikkat edilmelidir. Yaz mevsiminde fresia yetiştiriciliği yapılacak ise yağmurlama şeklinde sulama yapılmalıdır.

Gübreleme
Dikimden önce toprağın ihtiyacına göre temel gübreleme yapı lmalıdır. Dikimden sonra yetişme tekniğine göre uygun zamanlarda gübreleme yapılır.
Gübrelemede kimyasal gübrelerin yanında çok olmamak kaydıyla ahır gübresi de kullanılabilir. Fresia yetiştiriciliğinde fosfat içeren gübreler kullanılmamalıdır. : Frezya nemli toprakları sever. Suyu iyi tutan, drenaj yeteneği iyi olan, humus içeren ve kumlu toprakları tercih eder. Killi topraklarda da yetişmektedir. Ancak killi topraklarda yetişen frezya'ların boyları kısa, gövdeleri kalın olur.

frezya topraktaki tuzluluğa karşı hassastır. Bu nedenle dikimden önce toprak incelenmeli tuzluluk kontrolü yapılmalıdır. Eğer toprakta tuz sorunu varsa toprak yıkanmalıdır.

frezya dikiminden önce toprak hazırlığı yaparken, toprağa kimyasal gübre ve ahır gübresi katılabilir. Ancak ahır gübresi tuzluluk meydana getirebilir. Bu nedenle ahır gübresi kullanılırken dikkatli olunmalıdır.

frezya kasa veya saksılarda yetiştirilecekse en uygun harç hazırlanmalıdır. Harç karışımı şu şekilde hazırlanabilir. Dikim yapılacak toprak mutlaka steril olmalıdır.

Toprak

Frezya nemli toprakları sever. Suyu iyi tutan, drenaj yeteneği iyi olan, humus içeren ve kumlu toprakları tercih eder. Killi topraklarda da yetişmektedir. Ancak killi topraklarda yetişen frezya'ların boyları kısa, gövdeleri kalın olur.

frezya topraktaki tuzluluğa karşı hassastır. Bu nedenle dikimden önce toprak incelenmeli tuzluluk kontrolü yapılmalıdır. Eğer toprakta tuz sorunu varsa toprak yıkanmalıdır.

frezya kasa veya saksılarda yetiştirilecekse en uygun harç hazırlanmalıdır. Harç karışımı şu şekilde hazırlanabilir. Dikim yapılacak toprak mutlaka steril olmalıdır.

Dikim Şekli ve Mesafesi

frezya kormları çiçek tarhlarına veya saksılara dikilebilir.
Sonbaharda çiçek almak için ilkbaharda, ilkbaharda çiçek almak için eylül ayında dikim yapılmalıdır. frezya düşük sıcaklıkta yetişen bitki olduğu için üretim genellikle kış aylarında yapılır.
Gevşek ve kumlu topraklarda dikim, derin yapılmalıdır. Hafif topraklarda dikim derinliği genel olarak kormlar (soğanlar) için 5 cm, kormeller (yavru soğanlar) için de 3,5 cm kadar olmalıdır. Dikim mesafesi ise soğan büyüklüklerine göre değişir. Yavru soğanlarda sıra arası mesafe 5 cm iken, büyük soğanlarda mesafe 10-15 cm kadar çıkar.
Işık etkisi söz konusu olduğunda gün uzunluğu dikkate alınmalıdır. frezya bitkisinin gelişiminde gün uzunluğu sıcaklık kadar etkili değildir. Kısa günlerde çiçeklenmenin hızlandığı, uzun gün koşullarında ise çiçek sayısının azaldığı görülmektedir.
frezya gelişiminde ışık yoğunluğu önemlidir. Işık yoğunluğunun az olduğu dönemlerde çiçek tomurcuğu sayısı azalır. Düşük ışık yoğunluğu ile birlikte sıcaklıkta yükselirse bitkiler zayıf gelişim gösterirler. Yüksek ışık yoğunluğu çiçek tomurcukları ve yan tomurcukların gelişmesini teşvik eder. Yüksek ışık yoğunluğu ve yüksek sıcaklık birlikte olursa çiçek kalitesi düşer.

Sulama

Dikimden hemen sonra sisleme yöntemiyle her gün sulama yapılmalıdır. Sürgünler çıkana kadar sulama bu şekilde devam eder. Sürgünler çıktıktan sonra damlama sulama yapılmalıdır. Kışın frezya yetiştiriciliğinde botrytis hastalığından korunmak için sulamaya dikkat edilmelidir. Yaz mevsiminde frezya yetiştiriciliği yapılacak ise yağmurlama şeklinde sulama yapılmalıdır.

Hastalık ve Zararlılar

Fusarium çürüklüğü (Fusarium oxysporum): Hastalıklı soğanlar ya hiç gelişemez ya da zayıf gelişim gösterirler. Hastalık geçiren bitkilerin yaprak rengi yeşilden sarıya döner. Kökler kahverengileşir ve çürürler. Soğanların yüzeyinde kahverengi lekeler gözlenir. Toprak sıcaklığı arttıkça hastalığın yayılması

RENK

Yalınkat mavi, yalınkat sarı, yalınkat turuncu,yalınkat kırmızı, yalınkat pembe, yalınkat beyaz.