SIKLAMEN (Cyclamen) BAKIMI

SIKLAMEN BAKIMI NASIL YAPILIR?

Alem: Plantae

Şube: MagnoliophytaSınıf: MagnoliopsidaTakım: EricalesFamilya: MyrsinaceaeCins: Cyclamen sp.Türkçe Adı: Siklamen, söğecen, domuz soğanı, Meryemana kandili

Siklamen aslında bahçe / balkon bitkilerinden olduğu halde kış boyunca ev süs bitkisi diye satılırlar. Bazı doğal siklamen türlerinin çiçekleri son derece güzel bir kokuya sahip. Belki bu yüzden bizde eski bir adı Buhur-u Meryem’dir. Buhur eskiden güzel koku veren tütsülere denirdi. Siklamen Avrupada İran Menekşesi olarak da bilinir. Avrupalılar Anadolu, Ortadoğu ve bütün Akdeniz çevresi ülkelerinden aldıkları doğal siklamen türlerini melezleştirerek ve ıslah ederek çok gösterişli birçok siklamen çeşidi geliştirmişler.

Siklamen

Genel Özellikler

Bunlar Myrsinaceae famiyasının Cyclamen cinsi bitkileri olup 23 ana türü, ayrıca süs bitkileri sektörü için geliştirilmiş yüzlerce hibrit ve kültivarları var.

Çiçeklenme zamanı genel olarak sonbahardan ilkbahar ortalarına kadardır; ya devamlı ya da bu zaman içinde belirli bir zaman aralığındadır. Siklamenler ilkbaharda veya yaz başında gündüz süresi fazla uzadığı zamanlarda ve havalar ısındıkça bütün yaşam aktivitelerini durdurarak dinlenme sürecine girerler. Yaz ortasından sonra, gündüz vaktinin kısalmaya devamının arttığı zamanlarda herhangi bir zamanda (temmuz sonundan kasım ayına kadarki dönemde) yeni filizler çıkarmaya başlar ve genelde sonbahardan itibaren çiçeklenirler. Soğuğa dayanıklılıkları türe göre değişir. Bazıları sıfırın altında birkaç derece soğuğa zor dayanırken bazıları -30°C kadar soğuğa dayanır.

Siklamenler nemli ve serin havayı, çok havadar ortamları sever. Süs bitkisi olarak esasen bahçeler, parklar ve balkonlar için uygundur. Bu yüzden ister hibrit ister doğal tür olsun evlerde siklamen yetiştirmek çok zordur. Daima pencere dışında veya balkonda tutmalısınız. Eve sadece haftada bir iki defa, birkaç saatliğine almalısınız. Aksi takdirde evlerde yetiştirilmesi, yaşatılması mümkün değildir. Siz illa evde yetiştirmek istiyorsanız devamlı açık kapı veya açık pencere yakınında, biraz güneş alabilen, özellikle esintili çok havadar bir yerde yaşatabilirsiniz. Bu şartları sağlayamıyorsanız evde hiç denemeyin.

Eskiden beri Ağustos – Nisan ayları arasında saksılarda hediyelik çiçek olarak satılan çeşitli renklerde gösterişli çiçekli siklamenler. 

Süs Siklamenlerinin Yetiştirilmesi ve Bakımı

Buradaki bakım bilgileri çiçekçilerde satılan gösterişli çiçekli süs siklamenleri içindir. Bunlar dediğim gibi her iklimde yaz uykusuna girmez, dengesiz davranırlar.

Her yönden devamlı esintiye, ferah hava akımlarına ihtiyaçları var. Bunu sağlamazsanız bozulurlar. Bozulmaları aslında şartlar düzelene kadar uyku sürecine girmektir.

Köklerinin rahatsız edimesinden hiç hoşlanmazlar. Dinlenme / uyku sürecine girdiklerinde birkaç hafta toprağı kupkuru tutup o zaman saksı ve toprak değiştirmelisiniz.

Siklamen Almak

Saksılarda alacaksanız yılın her zamanında alabilirsiniz. Bakımını aşağıdaki bilgiler ışığında yapacaksınız. Sadece yumru alacaksanız, açıkta satılanlar genellikle yabani siklamen oluyor, tavsiye etmem. Özel ambalajında satılan ithal yumru bulabilirseniz bunları temmuz sonunda, ağustosta veya en geç eylül ayı içinde alıp vakit geçirmeden dikmelisiniz. Nasıl dikilir, nasıl toprak ister aşağıda gereken bilgiler var.

Siklamen

Soğuğa Dayanıklılıkları

Süs siklamenleri kış soğuklarına pek dayanıklı değilller. Uzun sürmemek şartıyla en fazla -7°C soğuğa dayanırlar. Bu kadar soğukta yapraklar ve tomurcuklar zara görmez, açmış çiçekler zarar görür. Kışın dondurucu soğuk olduğu günlerde kuzeyli yönlerden rüzgar almamalılar.

Siklamen

Güneş İhtiyacı

Ekim sonu – Mart sonu arasındaki dönemde günde birkaç saat direkt güneş almalılar. Nisan – Eylül arasında ise öğle civarı güneşini asla almamalılar.

Sulama

Hassas bir yol izlemek gerekiyor. Sonbahar serinler başlayana kadar (İstanbulda ekim ayı sonuna kadar) normal bir bitki gibi, toprağı hafiften kurudukça sulayın. Sonbahar serinleri başladığında ise toprak iyice kuruyana kadar sulamayın, suladığınızda ise az su kullanın (saksı içindeki toprağın üst yarısının ıslanacağı kadar miktarda su, veya sadece saksı alt deliklerinden bir iki damla su çıkacak kadar). Bu dönem hassas bir dönem. Siklamen serin havaya adapte olmaya çalışırken fazla sulama tüm yeni filizleri, tomurcukları öldürebilir. Ocak ayının ortasını geçinceye kadar böyle devam edin. Sonrasında ise artık tehlike geçmiştir, yine normal sulamaya dönebilirsiniz ama yine de toprak ıslaksa sulamayın zararı olur.

Siklamen

Dinlendirme

Hangi mevsim olursa olsun, bolca çiçeklenme gösterdikten sonra, ama henüz son çiçekler tükenmediği zaman göreceksiniz ki siklameniniz yorulmuştur ve hiçbir yeni filizlenme göstermiyor, açmamış tomurcuk da kalmamış. O zaman her üç sulamada bir defa besinli su vermelisiniz (genel kullanım özel süs bitkisi besini). Besinli su vermek üç defa yeter. Bu da belki bir – iki ay sürer. Sonra üzerinde solmamış çiçek olsa bile sulamayı tamamen bırakmalısınız. Bir ay bekleyin. Yapraklar kurumazsa daha fazla güneşli bir yere koymalısınız. En fazla iki ay yeter. Sonra siklameni sökün, yıkayın, cansız kökleri makasla kesin ve yeniden dikin.

Siklamen yumrusunu tekrar nasıl dikeceğiz

Aşağıdaki gibi toprak hazırlayın. Yumrunun tepe kısmı hafifçe toprak dışında kalacak şeklilde dikin. soğan tam dışarda kalacak şekilde dikmek yanlış. Toprak orta nemlilikte olmalı. Dikince sulamayın, toprağın iyice kurumasını bekleyin.

Siklamen

Toprak

Siklamenler bitki besinini her zaman istemiyor yoksa tomurcuklar ve yeni filizler zarar görüp kurur. Onun için kuvvetli besleyici toprak hazırlamalısınız. Gerçek doğal topraklardan humuslu kara toprak en iyi topraktır. Buna koyun gübresi ve ince ponza taşı eklemelisiniz.

Ölçüler şöyle:

5 ölçü kara toprak + 3 ölçü ufalanmış eski koyun gübresi + 2 ölçü ince ponza taşı + 1 ölçü dere kumu.

Gerçek toprak bulamazsanız onun yerine humus katkılı özel süs bitkisi toprağı kullanın. Bunda ölçüler şöyle olmalı:

4 ölçü toprak + 3 ölçü ufalanmış eski koyun gübresi + 2 ölçü ince ponza taşı.

Gübre

Doğal gübre yukarda anlattığım gibi en başta toprak karışımına karıştırılmalı. Besin ise, genel amaçlı bitki besininden çiçeklenme döneminin sonunda, bitkinin yorulduğu zaman verilmeli. Üç defa tekrarlamak yeter. Her üç sulamada bir defa, ev süs bitkileri için hazırlanmış ‘genel kullanım’ sıvı besinden sulama suyuna karıştırın. Daha sonra dinlendirmeniz gerecek.

Yaz Bakımı

Yazın pek şiddetli sıcak olmayan bölgelerde, yaz boyunca kuvvetli güneş alamazlarsa süs siklamenleri gelişime çiçeklenmeye devam eder. Bu durumda normal sulamaya devam edin ama bitki besini vermeyin. Çiçekler bitip yeni gelişim göstermediği zaman yukarda anlattığım gibi besin verip sonra bir iki ay dinlendirmelisiniz. Akdeniz ikliminin tam hakim olduğu yerlerde (İzmir, Antalya) ve yazın aşırı sıcakların yaşandığı yerlerde (Mardin, Diyarbakır) süs siklamenleri aynen doğal siklamenler gibi yaz boyunca aktif olamayıp dinlenirler. Kuzey rüzgarlarını alan gölgeli bir yerde toprak tamamen kurudukça sulayarak dinlendirin. Bu sıcak memleketlerde siklamenlerin çiçeklenmeden yorgun düştüğü zaman, yani besin verme zamanı genelde mart ayıdır.

Sonbahar / Kış bakımı

Bu konuda yukardaki sulama, güneş ihtiyacı ve kışa dayanıklılık bölümlerini okumalısınız.

Solan çiçekleri koparalım mı?

 Çiçeklerde tohum oluşumu süs siklamenlerinin gelecek çiçeklenme dönemindeki performansını düşürür. Solan çiçekleri sapların tepelerinden koparın. Saplar ise kendiliğinden kurumalı onlara dokunmayın kalsınlar. Eğer tohuma ihtiyacınız varsa bir tane çiçeğin meyve oluşturmasına izin verin. Her çiçek meyve oluşturmuyor ama mutlaka her on çiçekten biri mutlaka tohum oluşturmak için meyve verir. Bir meyve içinde ortalama 20 kadar tohum oluşur.

Siklamen nasıl çoğaltılır?

En kolay yolu tohum ile üretmektir

Tohumları Ağustos ayının başında ekmek lazım. Hepsini genişçe bir saksıya, ortalama 4cm aralıklarla yarım santim gibi derine gömün. Sonra toprağın yüzeyini bozmayacak şekilde ince ince sulayın. Yeri açık havada, kuzey rüzgarları alan gölgeli bir yer olmalı. Güneş ısıtmamalı. Böylece eğer mevsime göre hava sıcaklığı fazla değilse yakında çimlenirler. Yoksa havanın serinlemesini beklerler.

Kasım ayında soğuklar başlayınca kuzey rüzgarları almayan ve güneşli bir yere alın (yine dışarda, açık havada olacak). Ankarada don olaylarından korumak için üstlerine uygun genişlikte şeffaf kapak yapın (sadece ısı sıfırın altına düştüğünde kapalı tutun). Böylece kapağın altında sıfırın altında 7 dereceye kadar zarar görmezler. Daha fazla soğuk zamanlarda geçici olarak içeriye serin bir yere almalısınız.

Kış sonuna kadar yapraklar iyice gelişmiş olur. O zaman çok hafif dozajda  suya karıştırılan bitki besininden 10 gün arayla 3 defa defa verin. Sıcaklar başladığında yapraklar kurusa bile toprağı uzun süreli kupkuru bırakmamalısınız. Yaz boyunca kuzey rüzgarları alan güneşin ısıtmadığı bir yerde tutarak ara sıra sulayın. Yaz sonunda iyi bir toprak hazırlayarak yavruları yeniden dikin. Sonbahar serinlerinin başlamasıyla birlikte kuzey rüzgarları alan yerde tutmayın, artık güneş alabilmeliler. Bu kışı da atlatıklarında yine bahar başında bitki besini verin. Artık bundan sonraki bakımları yetişkin siklamenlerdeki gibi yapmalısınız. Bir yaşında veya iki yaşında eğer çiçek açarlarsa çiçekler soldukları zaman tepeden hemen kesin tohum yapmaya güç harcamasınlar genç yumrular zayıf düşmesin.

Siklamen

Yumru ile çoğaltmak

Çok riskli bir iş. Yumuruların çürüme riski çok kuvvetlidir. Siklamen uyku devresinde iken yapılmalı. Bu devre, özellikle haziran ortasından temmuz başına kadar kesindir. Fakat çiçek meraklılarında genelde Florist’s cyclamen (ticari süs hibritleri) olup bunların uyku dönemi genelde sadece nisan – mayıs ayıdır. Yeterince gelişmiş, en az iri bir ceviz büyüklüğündeki bir siklamen yumrusu, çiçekleri bitip hiçbir gelişme göstermediği ve yaprakların da azaldığı zaman sulaması kesilerek ve önce güneşte bırakılarak yapraklarının kuruması sağlanır. 

Sonra topraktan söküp köklerine zarar vermeden toprağı giderilir, yıkanır ve iyice kurulanır. Temizlenmiş dezenfekte edilmiş çok keskin bir bıçakla, en üstteki yaprak çıkarma yeri her iki tarafta da kalacak şekilde tam ortadan kesilir. Veya yumru daha geniş ise dört parçaya bile bölebilirsiniz. Her parçada üst yapraklanma kısmı olmalı. Kesince, hiç dokunmada bir saat kadar bekletin kesik yerler “biraz” kurusun, tamamen değil. Sonra kesik yerlere bahçe sülfürü tozu sürün ve serin, direkt güneş almayan ama “bütün gün çok aydınlık olabilen” bir yerde 5 – 10 gün bekletin. Devamında ne yapılacak, yukardaki ”Siklamen yumrularını yeniden dikmek” kısmında yazdıklarımı aynen uygulayacaksınız. Florist’s cyclamen çeşitleri haziranda uyanabiliyor ona göre dikme zamanına dikkat edin.

Zararlıları

Esintisizlik en büyük zararlısıdır. Bitki bitleri, mantar hastalıkları siklamenlere pek ilişmez. Siklamenler daima esintili, canlı hava akımları olabilen yerlerde yaşayabilirler.

Cyclamen geofitler içinde önemli yer oluşturur. Özellikle de Cyclamen hederifolrum, Cyclamen coum, Cyclamen cilicium yumruları en çok tüketilenlerdir.  Doğal Çiçek Soğanlarından olan söğecen, domuz soğanı, Meryemana kandili olarakta bilinen Siklamen,; Akdeniz Bölgesinde doğal olarak bulunur. Anadolu ve İran kökenlidir. Ülkemizde 10 kadar türü yetişmektedir. Kuzey Yarım kürede yayılış gösteren 30 cinse dahil 800 kadar türü vardır. Ağaç veya çalı gölgelerinde iyi gelişmektedir. Üzerinde kök, yaprak ve çiçekler bulunduran yumrulu bir bitkidir.

Bir veya çok yıllık, basık patates gibi toprak altı yumruları olan otsu yapıdaki bitkilerdir. Ender olarak da çalı halinde odunsu bitkilerdir. Bu türler her mevsime dayanıklı olup dış mekânda yetiştirilmektedir. İç mekânda yetiştirilebilen türü Cyclamen persicum, daha iri çiçekli ve daha uzun boyludur. Kökeni Yakın-Doğu’dur. Bunlar, dış mekânda her mevsime dayanıklı değildir. Aynı şekilde, bina içinde de uzun süre çiçekli korunamaz. Serin sera veya verandalarda bulundurulmalıdır.

Siklamenler tüm kış boyunca çiçeklenebilir özelliktedir. Birçok türü gösterişli çiçekleri nedeniyle kaya bahçelerinde veya seralarda yetiştirilmektedir. Sonbahar ve erken ilkbaharda doğada çiçek açarlar. Serada yetiştirilenler kış aylarında çiçeklidir. Gerçekte salon ve sera bitkisidir. Yaprakları sarmal, karşılıklı veya çevrel diziliş gösterir ve hepsi dipten çıkar.
Yaprakları uzun saplı, iri ve yürek şeklindedir. Yapraklar sade veya lopludurlar, kulakçıkları yoktur. Yapraklar kışın ve erken ilkbaharda çiçeklerden az önce görülür.

Siklamen

Yuvarlağımsı veya geniş olarak yumurta- yürek şeklinde olan yapraklar 2 – 5 – 7 cm uzunlukta ve bu genişliktedir.

Üst yüzü donuk yeşil, kenarı tam veya bazen düzensiz olarak dişlidir. Taç pembe veya koyu morumsu kırmızı, ender olarak da beyaz renklidir. Çiçekler (erselik) tamdır. Şemsiye tipinde çiçek kurulu oluşturduğu gibi terminal veya yan durumludur. Çiçekler tek tek bulunurlar. Çanak yaprak 5 parçalıdır ve dökülmez.

 Taç yaprak bileşik veya kısa tüplü çanak şeklindedir. Çiçekleri büyük kırmızı, pembe ve beyaz renklerde, taç yaprakları tersine kıvrılmış, çiçekleri baş aşağı duran bitkilerdir.

Bazı türlerde çiçek sapları, çiçekler döküldükten sonra meyve olgunlaşırken tohum kapsüllerini toprak seviyesine bırakmak için aşağıya doğru eğilirler. Bitki başına çiçek sapı adedi 20–30, her kapsüldeki tohum adedi de 20–50 adet arasındadır. Bir anaç bitkiden ortalama 3–6 gr tohum elde edilmektedir. Yumruları küçük, genellikle 3,5 cm den az çapta kuvvetli olarak basık küre şeklinde olan tüylü, tabandan köklenen bitkilerdir.Cyclamenler, doğada yetişen ve “yer somunu” adıyla bilinen bitkilerdir. Bitkinin evlerde yaygın olarak yetiştirilen ve çok sevilen kültür çeşitleri siklamen adıyla anılır Çuha çiçekleriyle aynı ailede yer alan bu tür bitkilerin hepsi çok yıllıktır. Doğada 16 türü bulunan cyclamen cinsinin süs bitkileri yetiştiriciliğinde önemli olan başlıca türü c.persicumdur.

Cyclamen persicum ( İran Siklameni):

Akdeniz’in doğu kesimleri, Asya, Lübnan ve Filistin ile Kuzey Afrika kökenlidir. Çok kokuludur. Tavşankulaklarını andıran kulakçıkları, çeşitli derecelerde mermerimsi lekelidir. Kültür çeşidi “ giganteum ” ana türden daha küçük, fakat çiçekleri daha büyüktür. Ticari değeri yüksektir. Kış ve ilkbahar arası açan çiçekleri ( kasım – mart aylarında); büyük, kırmızı, koyu kırmızı, pembe ve beyaz renklidir. Koyu yeşil yaprakları mermer desenlidir. Yaprakları sert, kenarları dişlidir. Bitki 30 cm kadar boylanabilir. İyi gübreli topraklardan hoşlanır. Bitki çiçeklendikten sonra kaybolur. Üretiminde tohumlar ağustos ayında ekilir ancak 16 ay sonra çiçeklenir.Serin havada tutulur. Kış sıcaklığı 7 – 10 0C, yaz sıcaklığı ise 20 0C olmalıdır. Oda ve salon bitkisidir.

Cyclamen balearicum

10 cm kadar boylanır. Beyaz ağızlı, hafif pembe çiçekleri vardır. Çiçekler güzel kokar. Şubat ve mart  ayında   yapraklarının  üzerinde beneklenme ve gümüşî renkli işaretler bulunur.

Cyclamen cilicium (Kilikya siklameni)

Kuzey Türkiye kökenlidir. Sonbaharda açan çiçekleri hafif pembe renkli, aşağı doğru sarkık ve petalin dip tarafı daha koyu lekeli ve kokuludur.

Çiçek sapı 7,5 – 13 cm uzunluğundadır. 7,5 – 12,5 cm soluk gül rengi petalleri vardır. Kırmızı beneklere sahiptir. Ocak – kasım ayında çiçeklenir.

Cyclamen cilicium (Kilikya siklameni):

Genellikle diğer çeşitlere göre daha sert bir yapıdadır. Her yumru birçok çiçek verir. Yaprakları yuvarlakça biçimli, gayri muntazam gümüşi lekeli, kenarları dişli ve takriben 2,5 cm çapındadır. Güneşli yerler ve kaya bahçeleri için uygundur.

Cyclamen coum (Kos Adası Siklameni):

Kuzey Türkiye ve Asya kökenlidir. Bu türün adı, ilkbaharda açan bütün siklamenler (Örneğin; C. orbiculatum, C. biemale, C. ibericum, C. atkinsii) için kullanılmaktadır. Bu tür beyaz ve pembe renkte çiçek açar. Çiçek sapının uzunluğu 5 – 12 cm arasındadır. Çiçekler kokusuzdur ve kümeler halinde bulunur. Güneşli ve yarı gölge alanlardan hoşlanır. Yaprakları yazın tamamen kurur.

Cyclamen cyprium

 Doğada bulunan bu siklamenin yaklaşık olarak boyu 10 cmuzunluğundadır. Beyaz pembemsi çiçekleri vardır. Ekim ayında çiçeklenir. Yaprakları koyu yeşil kırmızı ve sarımsı beneklidir.

Cyclamen europaeum (Avrupa Siklameni)

Batı ve orta Avrupa kökenlidir.Yazın açan Cyclamen europaeum( temmuz – eylül ayları arasında ), çiçekleri koyu – pembe ya da kırmızı ve nadiren de beyaz renklidir. Kokuludur. Bitkinin boyu 7,5 -10 cmuzunluğundadır. Çiçeklerinin dip tarafında kulakçık içermemesi ve çok erken çiçeklenme göstermesiyle, diğerlerinden ayrılır. Yaprakları beneklidir. C.europaeum var album çeşidi; beyaz çiçeklidir. Soğuk bölgelerde yetişir ve oldukça serttir.

                                                                                            

Cyclamen graecum

Bitki, 10 cm kadar boylanır. Doğada rahatlıkla bulunabilen bir çeşittir. Çiçekler pembe veya beyazımsı, dipleri pembedir. Çiçeklenme dönemi uygun şartlar altında eylüldedir.

Cyclamen libanoticum (Lübnan Siklameni)

        Lübnan kökenlidir. Bitki, 12,5 cm boy yapmaktadır. İlkbaharda açan çiçekleri hafif pembe renkli, her petalin dip tarafı, daha koyu kırmızı renklidir. Sarımsı pembe çiçekler, pembemsi maviye döner. Çiçeklenme dönemi normal şartlarda şubat ve mart ayında olmaktadır. Yapraklar çiçeklerden önce çıkar, krem rengi beneklidir. Çok güzel bir türdür.

  

Cyclamen neapolitanum (Napoli Siklameni)

Güney İtalya ve Yunanistan kökenlidir.Sonbaharda açan çiçekleri beyaz ve pembe renklidir.Çiçek sapları uzun ve sarılıcı formdadır. İnci biçimindeki kulakçıkları olup uç kısmın etrafında yer alır ve pabuçları üzerinde dans eden bir balerin görünümündedir.

Yaprakları 10 – 15 cm ebadında olup çiçek açtıktan sonra oluşur. Çok sert ve koyu yeşil renktedir. Yapraklar, tavşankulaklarını andırır. Yumrular, yuvarlak ve yassı bir tabak gibidir. Üst kısımda kökler yapar, aynı zamanda kısa çiçek dalları oluşturur. Dikimde bu kısmın alta gelmesi önemlidir. Genel olarak üst yüze doğru hafif bir basıklık vardır.Yumrular; temmuz – ağustos ayında uyanmaya başladığında, saman içerisine konur. Bu tür, sonbahar çiçeklenmesi için en uygundur. Kayın ağaçlarının gölgesinde kışın çiçek açabilir çünkü; kış döneminde kayınlar yapraklarını dökmüş olurlar.

Cyclamen repandum

Yaprakları hedera yapraklarına benzer. Yumruları yuvarlaktır. Tek olduğu yerlerde yüzlek kök yapar. Mart ile erken mayıs ayları arasında görülür. Her yerde rahatlıkla yetişebilir.Güney ve orta İtalya kökenlidir. İlkbaharda çiçeklerini açar. Bitki bodurcadır. Çiçekleri beyaz – pembe ya da koyu kırmızı renkli ve kokuludur.

Üretimi

Tohumlar 18 aylık üretim için sonbaharda, 9 aylık üretim için ilkbaharda ekilir. Başka bir deyişle tohum, ya eylül ayı başında veya ocak –şubat aylarında atılır. Siklameni tohumdan üretirken gerekli tohum; 1000 bitki elde edebilmek için 1500 adet tohum kullanılmalıdır.

Cyclamen tohumu Tohumla üretimde anaçlık olarak aynı tarihte ekilmiş olan, aynı kültürel işlemlerle yetiştirilmiş olan çok yıllık yumrulardan oluşmaktadır. Anaçlıklarda Cyclamen hederifolium yumrusu ilk uyanışta çiçek vermektedir. Olgunlaşan kapsüller anaçlıklara günde en az 3 kez gidilerek toplanmakta, bu süreç yaklaşık bir ay devam etmektedir. Olgunlaşan kapsüller zamanında toplanmazsa ağızları açılmakta ve tohumlar yere dökülmektedir. Yere dökülen tohumların tamamına yakını karıncalar tarafından hemen ortamdan uzaklaştırılmaktadır. Anaçlıkların, tohumların olgunlaşmasından hemen önce bakımının yapılması ve ilaçlanması tohum kaybını en aza indirmektedir.

Cyclamen hederifolium tohumları iklim koşullarına bağlı olmakla birlikte genellikle mayıs ayının ikinci yarısından itibaren toplama olgunluğuna erişmektedir. Anaçlıktan toplanan tohum kapsüllerinden elde edilen tohumlar; ilaçlandıktan sonra ekim zamanına kadar havadar, serin bir yerde saklanmaktadır. Tohumlar, hacim olarak 3:2:1 veya 2:1:1 oranlarında kayın yaprağı çürüntüsü, turba ve kumdan oluşan karışıma ekilir. Çimlendirme ortamı olarak JohnInnes tohum kompostu veya hacim olarak 5 kısım yaprak çürüntüsü ve 1 kısım kumun (veya perlitin) karışımından oluşan harç da kullanılabilir. Karışımın hafif asit özellikte olması istenir. Bunun için en iyi değer pH 6 olmalıdır.

Oldukça büyük olan tohumlar, ortamda 5 cm derinliğe gömülür.

Tohumların üzeri 3 – 4 cm harç ile örtülmeli ve üzerine 2 cm kalınlıkta çürümüş yosun konulmalıdır. Ekim tavalarının sıcaklığı 13 – 16 0C’ de tutulur ve çok gölge bir yerde bulundurulursa çimlenme 25 – 28 günde gerçekleşir. Fideler 2 -3 kez kasalara şaşırtıldıktan sonra küçük saksılara alınır. Eylül ayında ekilen tohumlar 15 ay, ocak – şubat ayında ekilen tohumlar ise 12 ay sonra çiçeklenirler. Çiçeklenme için kışın yüksek ışık şiddeti, yazın ise serinletme ve gölgeleme ister. Gelişmenin hızlanması ve erken çiçeklenme için 25 ppm GA uygulanmalıdır. İyi gelişme için sıvı gübreler sık sık uygulanmalıdır. Serin ve rutubetli iklim bölgelerinde, yarı gölge altında dışarıda çok iyi yetişir.

Cyclamenlerin tohumla üretiminin yanında eski yıllarda doğal olarak bulunan yumruların toplanarak yumrularla üretimi de söz konusuydu. Doğal çiçek soğanlarının doğadan söküm işlemi yöre köylüleri tarafından yapılmakta, sökülen soğanlar sırasıyla köy toplayıcıları, mahalli toplayıcılar ve bölge temsilcilerine geldikten sonra ön depoda gerekli temizlik, yıkama ve kurutma işlemleri yapılarak çeşit ve menşei kayıtları tutulduktan sonra ihracatı firmaya kontenjanları karşılığında teslim edilmektedir. Firmalar aldıkları soğanları kendi ana depolarına getirip, gerekli hazırlıkları yaptıktan sonra ihraç etmektedirler. Ancak doğayı korumak açısından son yıllarda bu işlemden vazgeçilmiştir.

Doğal çiçek soğanları, hızlı şehirleşme ve sanayileşmenin yanı sıra bazı yıllarda yapılan aşırı sökümler nedeniyle azalmış ve hatta Cyclamen cinsleri nesilleri tehlike altındaki bitkiler grubuna girmiştir.

Bu durumu önlemek amacıyla Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından doğal çiçek soğanlarının sökümü, üretimi ve ihracatı konularında bir yönetmelik çıkarılmıştır. Ayrıca bu tahribatı önlemek için; üretimi yapılabilen geofitlerin doğadan sökülmeleri tamamen yasaklanmış ve doğal çiçek soğanlarının tarım arazilerinde üretilmeleri konusunda çiftçilere destek verilmiştir. Bu bakımdan cyclamenin yumrularla üretimi de söz konusudur.

Yumrular, ağustos ayında 5 cm derinlikte ve 7,5 cm ara ile gölge bir yerde, hafif kumlu balçık toprağı ile turba toprağı ya da yaprak çürüntüsü ile karışık bir toprak harcına dikilir. İlkbahar, yaz ve sonbahar nemli; kışın kuru tutulurlar ve topraktan çıkarılmazlar.

Kışın kuru otlarla ya da iyi yanmış ahır gübresi + yaprak çürüntüsü
karışımından oluşan kompostla üzerleri örtülür. İlkbaharda havalar ısınmaya başlayınca genç fideler gelişmeye başlar.

Cyclamen yumrusunun doğal ortamda dikimi Humusça zengin, yaprak çürüğü içeren, iyi drenajlı toprakların Cyclamen yumruları için uygun bir ortam olduğunu belirtmekte ve toprağın çok ağır ve drenajca kötü olduğu durumlarda en iyi yol olarak 15 cm yükseklikte tavaların hazırlanıp bunlara uygun harcın konularak yetiştiricilik yapılmasını önermektedir.

Cyclamen hederifolium yetiştiriciliğinde anaçlıktan toplanan tohumlar, havaların serinlemesiyle birlikte ekim ayından itibaren ısıtmasız naylon serada yaklaşık 15 cm derinliğinde torf ile dolu olan tavalara veya kasalara 1 cmderinliğe ekilmekte ve sulama, gübreleme gibi kültürel işlemlere başlanmaktadır. Torfun içeriğine bağlı olmakla birlikte ilk yıl için 100 kg/da triple süper fosfat, 50 kg/da potasyum sülfat ve çok az azotlu gübre ilâvesi gerekmektedir. Yapılan çalışmalarda toprak ortamının özellikle çimlenme aşamasında olumsuzluklara neden olduğu tespit edilmiştir.

Üretici koşullarında torf olumlu sonuçlar vermektedir. Aynı çalışmada bazı özellikler üzerinde artan dozlarda verilen amonyum sülfat ve potasyum sülfat gübrelerinin olumsuz, triple süper fosfat ise olumlu etkileri gözlenmiştir. Tohumların 10 cm ara ile ekilmesi, ihraç olgunluğu olan 10 cm çevre uzunluğuna erişinceye kadar aynı ortamda sökülmeden kalmasına olanak sağlamaktadır. Ekim tarihinden itibaren düzenli olarak nem kontrolü yapılmalı, torf nemini kaybettikçe sulanmalıdır. Ayrıca ortam çok iyi havalandırılmalı, yosun oluşumu mümkün olduğunca engellenmeye çalışılmalıdır. Çünkü oluşan yosun hem bitkinin çıkışını zorlaştırmakta hem de suyun düzgün bir şekilde torf içine girişini engellemek-tedir. Ekim yapıldıktan itibaren ortam sıcaklığına bağlı olarak 30 ile 45 gün sonra çıkış gözlenmektedir. Ekim yapıldıktan sonra ilk çıkan bitkiler ( ilk oluşan yumrular) beyaz renktedir ve daha sonra yumru rengi sırası ile krem, açık kahve rengi, koyu kahve rengi ve çok koyu kahve rengi olmaktadır. Çıkış gözlendikten sonra kış koşullarına giren bitkilerde mutlaka her gün havalandırmaya devam edilmelidir. Sera koşullarında bir yıl boyunca bakım altında tutulan bitkiye özellikle nisan ve ekim ayları arasında güneşli günlerde gölgeleme yapılmalıdır. Gölgeleme için seranın üzerinindüşünülmelidir.

Ayrıca gölgelemeye yardımcı olması amacıyla serada beyaz olmayan sarı veya krem renkli UV katkılı sera naylonu da düşünülmelidir. Mayıs ayının ortasından itibaren bitkinin yapraklarında sararmalar görülmekte ve bitki uyku dönemine girmeye başlamaktadır. Uyku dönemine girmekte olan bitkiler, ekildiği tarih ile uyku dönemine girdiği tarih arasında yaklaşık 8 ay geçmekte ve bu süre sonunda genç bitki elde edilmektedir. Uyku dönemine giren ve yapraklarını döken bitki, bulunduğu ortamda bırakılabilir. Yumrularda köklenmenin özellikle yandan ve üstten olduğu, alttan köklenmenin ise bunlarla kıyaslanamayacak kadar az olduğu belirlenmektedir. Yumrunun uyku dönemi ağustos ayı ortasına kadar devam etmekte, bu tarihten itibaren yeniden sürme gözlenmektedir. Bitkinin uyku döneminde fazla sulamadan kaçınılmalı ancak yumru tamamen susuz da bırakılmamalıdır. Yazın su verme işlemi özellikle ilk yılı içinde bulunan yumrular için yaşamsal önem taşımaktadır. Bu yumrularda şaşırtma yapılacaksa uyku dönemi seçilmeli, sürme başladıktan sonra yumrunun yeri değiştirilmemelidir.Bir yaşını tamamlamış olan yumrularda henüz sürme başlamadan ağustos ayı ortasında 50 kg/da amonyum sülfat, 100 kg/da triple süper fosfat ve 50 kg/da potasyum sülfat gübreleri verilmelidir.

İlk yılını tamamlamış bitkilerde ikinci yıla başlarken genellikle eylül ayı içinde hepsinde olmamakla birlikte farklı sayıda çiçek görülmektedir. Bir yaşında olan yumrular şayet ilk çıkışlarında çiçek vermeyip yaprak çıkarıyorlarsa o yıl çiçek vermemektedirler. İkinci yıllarına başlayan bitkilerde yine ilk yılda olduğu gibi aynı önlemler alınarak üretim devam ettirilmektedir. İkinci yıl sonunda bitkiler şayet istemiş oldukları şartlar yerine getirilirse pazar olgunluğuna erişebilmektedirler.

Cyclamen yaprakları

Yaprakları uzun saplı, iri ve yürek şeklindedir. Yapraklar sade veya lopludurlar, kulakçıkları yoktur. Yapraklar kışın ve erken ilkbaharda çiçeklerden az önce görülür.

Yuvarlağımsı veya geniş olarak yumurta- yürek şeklinde olan yapraklar 2 – 5 – 7 cm

uzunlukta ve bu genişliktedir.

Üst yüzü donuk yeşil, kenarı tam veya bazen düzensiz olarak dişlidir. Taç pembe veya koyu morumsu kırmızı, ender olarak da beyaz renklidir.

Cyclamen bitkisinin çiçek yapısı

Çiçekler (erselik) tamdır. Şemsiye tipinde çiçek kurulu oluşturduğu gibi terminal veya yan durumludur. Çiçekler tek tek bulunurlar. Çanak yaprak 5 parçalıdır ve dökülmez.

Taç yaprak bileşik veya kısa tüplü çanak şeklindedir. Çiçekleri büyük kırmızı, pembe ve beyaz renklerde, taç yaprakları tersine kıvrılmış, çiçekleri baş aşağı duran bitkilerdir.

Bazı türlerde çiçek sapları, çiçekler döküldükten sonra meyve olgunlaşırken tohum kapsüllerini toprak seviyesine bırakmak için aşağıya doğru eğilirler. Bitki başına çiçek sapı adedi 20–30, her kapsüldeki tohum adedi de 20–50 adet arasındadır. Bir anaç bitkiden ortalama 3–6 gr tohum elde edilmektedir.

Yumruları küçük, genellikle 3,5 cm den az çapta kuvvetli olarak basık küre şeklinde olan tüylü, tabandan köklenen bitkilerdir.

Cyclamen balearicum: 10 cm kadar boylanır. Beyaz ağızlı, hafif pembe çiçekleri vardır. Çiçekler güzel kokar. Şubat ve mart ayında yapraklarının üzerinde beneklenme ve gümüşî renkli işaretler bulunur.

Cyclamen cilicium (Kilikya siklameni): Kuzey Türkiye kökenlidir. Sonbaharda açan çiçekleri hafif pembe renkli, aşağı doğru sarkık ve petalin dip tarafı daha koyu lekeli ve kokuludur.

Çiçek sapı 7,5 – 13 cm uzunluğundadır. 7,5 – 12,5 cm soluk gül rengi petalleri vardır.

Kırmızı beneklere sahiptir. Ocak – kasım ayında çiçeklenir.

Genellikle diğer çeşitlere göre daha sert bir yapıdadır. Her yumru birçok çiçek verir. Yaprakları yuvarlakça biçimli, gayri muntazam gümüşi lekeli, kenarları dişli ve takriben 2,5 cm çapındadır. Güneşli yerler ve kaya bahçeleri için uygundur.

Cyclamen coum (Kos Adası Siklameni): Kuzey Türkiye ve Asya kökenlidir. Bu türün adı, ilkbaharda açan bütün siklamenler (Örneğin; C. orbiculatum, C. biemale, C. ibericum, C. atkinsii) için kullanılmaktadır.

Bu tür beyaz ve pembe renkte çiçek açar. Çiçek sapının uzunluğu 5 – 12 cm arasındadır. Çiçekler kokusuzdur ve kümeler halinde bulunur. Güneşli ve yarı gölge alanlardan hoşlanır. Yaprakları yazın tamamen kurur.

Cyclamen europaeum (Avrupa Siklameni): Batı ve orta Avrupa kökenlidir.

Yazın açan ( temmuz – eylül ayları arasında ), çiçekleri koyu – pembe ya da

kırmızı ve nadiren de beyaz renklidir. Kokuludur. Bitkinin boyu 7,5 -10 cm

uzunluğundadır. Çiçeklerinin dip tarafında kulakçık içermemesi ve çok erken

çiçeklenme göstermesiyle, diğerlerinden ayrılır. Yaprakları beneklidir.

C.europaeum var album çeşidi; beyaz çiçeklidir. Soğuk bölgelerde yetişir ve oldukçaserttir.Cyclamen graecum: Bitki, 10 cm kadar boylanır. Doğada rahatlıkla bulunabilen bir çeşittir

Çiçekler pembe veya beyazımsı, dipleri pembedir. Çiçeklenme dönemi uygun şartlaraltında eylüldedir.

Cyclamen libanoticum (Lübnan Siklameni): Lübnan kökenlidir. Bitki, 12,5 cm boy yapmaktadır. İlkbaharda açan çiçekleri hafif pembe renkli, her petalin dip tarafı, daha koyu kırmızı renklidir. Sarımsı pembe çiçekler, pembemsi maviye döner.

Çiçeklenme dönemi normal şartlarda şubat ve mart ayında olmaktadır. Yapraklar

çiçeklerden önce çıkar, krem rengi beneklidir. Çok güzel bir türdür.

Cyclamen neapolitanum (Napoli Siklameni): Güney İtalya ve Yunanistan kökenlidir. Sonbaharda açan çiçekleri beyaz ve pembe renklidir.

Beyaz pembemsi çiçekleri vardır. Ekim ayında çiçeklenir. Yaprakları koyu yeşil kırmızı ve sarımsı beneklidir.

Çiçek sapları uzun ve sarılıcı formdadır. İnci biçimindeki kulakçıkları olup uç kısmınetrafında yer alır ve pabuçları üzerinde dans eden bir balerin görünümündedir.

Yaprakları 10 – 15 cm ebadında olup çiçek açtıktan sonra oluşur. Çok sert ve koyu yeşil renktedir. Yapraklar, tavşankulaklarını andırır. Yumrular, yuvarlak ve yassı bir tabak gibidir. Üst kısımda kökler yapar, aynı zamanda kısa çiçek dalları oluşturur. Dikimde bu kısmın alta gelmesi önemlidir. Genel olarak üst yüze doğru hafif bir basıklık vardır.Yumrular; temmuz – ağustos ayında uyanmaya başladığında, saman içerisine konur. Bu tür, sonbahar çiçeklenmesi için en uygundur. Kayın ağaçlarının gölgesinde kışın çiçek açabilir çünkü; kış döneminde kayınlar yapraklarını dökmüş olurlar.Cyclamen repandum: Güney ve orta İtalya kökenlidir. İlkbaharda çiçeklerini açar. Bitki bodurcadır.
Çiçekleri beyaz – pembe ya da koyu kırmızı renkli ve kokuludur.Yaprakları hedera yapraklarına benzer. Yumruları yuvarlaktır. Tek olduğu yerlerde yüzlek kök yapar. Mart ile erken mayıs ayları arasında görülür. Her yerde rahatlıkla yetişebilir.

Üretimi

Tohumla üretilir. Tohumlar 18 aylık üretim için sonbaharda, 9 aylık üretim için ilkbaharda ekilir. Başka bir deyişle tohum, ya eylül ayı başında veya ocak –şubat aylarında atılır. Siklameni tohumdan üretirken gerekli tohum; 1000 bitki elde edebilmek için 1500 adet tohum kullanılmalıdır. Tohumla üretimde anaçlık olarak aynı tarihte ekilmiş olan, aynı kültürel işlemlerle yetiştirilmiş olan çok yıllık yumrulardan oluşmaktadır. Anaçlıklarda Cyclamen hederifolium yumrusu ilk uyanışta çiçek vermektedir. Olgunlaşan kapsüller anaçlıklara günde en az 3 kez gidilerek toplanmakta, bu süreç yaklaşık bir ay devam etmektedir. Olgunlaşan kapsüller zamanında toplanmazsa ağızları açılmakta ve tohumlar yere dökülmektedir. Yere dökülen tohumların tamamına yakını karıncalar tarafından hemen ortamdan uzaklaştırılmaktadır. Anaçlıkların, tohumların olgunlaşmasından hemen önce bakımının yapılması ve ilaçlanması tohum kaybını en aza indirmektedir. Cyclamen hederifolium tohumları iklim koşullarına bağlı olmakla birlikte genellikle mayıs ayının ikinci yarısından itibaren toplama olgunluğuna erişmektedir. Anaçlıktan toplanan tohum kapsüllerinden elde edilen tohumlar; ilaçlandıktan sonra ekim zamanına kadar havadar, serin bir yerde saklanmaktadır. Tohumlar, hacim olarak 3:2:1 veya 2:1:1 oranlarında kayın yaprağı çürüntüsü, turba ve kumdan oluşan karışıma ekilir. Çimlendirme ortamı olarak John Innes tohum kompostu veya hacim olarak 5 kısım yaprak çürüntüsü ve 1 kısım kumun (veya perlitin) karışımından oluşan harç da kullanılabilir. Karışımın hafif asit özellikte olması istenir. Bunun için en iyi değer pH 6 olmalıdır.

Oldukça büyük olan tohumlar, ortamda 5 cm derinliğe gömülür. Tohumların üzeri 3 – 4 cm harç ile örtülmeli ve üzerine 2 cm kalınlıkta çürümüş yosun konulmalıdır. Ekim tavalarının sıcaklığı 13 – 16 0C’ de tutulur ve çok gölge bir yerde bulundurulursa çimlenme 25 – 28 günde gerçekleşir. Fideler 2 -3 kez kasalara şaşırtıldıktan sonra küçük saksılara alınır. Eylül ayında ekilen tohumlar 15 ay, ocak – şubat ayında ekilen tohumlar ise 12 ay sonra çiçeklenirler. Çiçeklenme için kışın yüksek ışık şiddeti, yazın ise serinletme ve gölgeleme ister. Gelişmenin hızlanması ve erken çiçeklenme için 25 ppm GA uygulanmalıdır. İyi gelişme için sıvı gübreler sık sık uygulanmalıdır. Serin ve rutubetli iklim bölgelerinde, yarı gölge altında dışarıda çok iyi yetişir.

Doğal çiçek soğanları adı ile tanınan bitkilerin bilim dilindeki ismi “geofit”tir. Geofit, soğan, yumru ve rizom gibi özelleşmiş toprak altı organlarında gıda maddesi depo eden otsu bitkilere verilen isimdir. Ülkemiz bu bitki türleri açısından oldukça zengindir.

Cyclamen bu geofitler içinde önemli yer oluşturur. Özellikle de Cyclamen hederifolrum,

Cyclamen coum, Cyclamen cilicium yumruları en çok tüketilenlerdir. İşte Cyclamenlerin tohumla üretiminin yanında eski yıllarda doğal olarak bulunan yumruların toplanarak yumrularla üretimi de söz konusuydu. Doğal çiçek soğanlarının doğadan söküm işlemi yöre köylüleri tarafından yapılmakta, sökülen soğanlar sırasıyla köy toplayıcıları, mahalli toplayıcılar ve bölge temsilcilerine geldikten sonra ön depoda gerekli temizlik, yıkama ve kurutma işlemleri yapılarak çeşit ve menşei kayıtları tutulduktan sonra ihracatı firmaya kontenjanları karşılığında teslim edilmektedir. Firmalar aldıkları soğanları kendi ana depolarına getirip, gerekli hazırlıkları yaptıktan sonra ihraç etmektedirler. Ancak doğayı korumak açısından son yıllarda bu işlemden vazgeçilmiştir.

  

Doğal çiçek soğanları, hızlı şehirleşme ve sanayileşmenin yanı sıra bazı yıllarda yapılan aşırı sökümler nedeniyle azalmış ve hatta Cyclamen cinsleri nesilleri tehlike altındaki bitkiler grubuna girmiştir.

Bu durumu önlemek amacıyla Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından doğal çiçek soğanlarının sökümü, üretimi ve ihracatı konularında bir yönetmelik çıkarılmıştır. Ayrıca bu tahribatı önlemek için; üretimi yapılabilen geofitlerin doğadan sökülmeleri tamamen yasaklanmış ve doğal çiçek soğanlarının tarım arazilerinde üretilmeleri konusunda çiftçilere destek verilmiştir. Bu bakımdan cyclamenin yumrularla üretimi de söz

konusudur. Yumrular, ağustos ayında 5 cm derinlikte ve 7,5 cm ara ile gölge bir yerde, hafif kumlu – balçık toprağı ile turba toprağı ya da yaprak çürüntüsü ile karışık bir toprak harcına dikilir. İlkbahar, yaz ve sonbahar nemli; kışın kuru tutulurlar ve topraktan

çıkarılmazlar. Kışın kuru otlarla ya da iyi yanmış ahır gübresi + yaprak çürüntüsü

karışımından oluşan kompostla üzerleri örtülür. İlkbaharda havalar ısınmaya başlayınca genç fideler gelişmeye başlar.

  

Cyclamen yumrusunun doğal ortamda dikimi

Humusça zengin, yaprak çürüğü içeren, iyi drenajlı toprakların Cyclamen yumruları için uygun bir ortam olduğunu belirtmekte ve toprağın çok ağır ve drenajca kötü olduğu

durumlarda en iyi yol olarak 15 cm yükseklikte tavaların hazırlanıp bunlara uygun harcın

konularak yetiştiricilik yapılmasını önermektedir.

Cyclamen hederifolium yetiştiriciliğinde anaçlıktan toplanan tohumlar, havaların

serinlemesiyle birlikte ekim ayından itibaren ısıtmasız naylon serada yaklaşık

15 cm derinliğinde torf ile dolu olan tavalara veya kasalara 1 cm derinliğe ekilmekte ve sulama, gübreleme gibi kültürel işlemlere başlanmaktadır. Torfun içeriğine bağlı olmakla birlikte ilk yıl için 100 kg/da triple süper fosfat, 50 kg/da potasyum sülfat ve çok az azotlu gübre ilâvesi gerekmektedir. Yapılan çalışmalarda toprak ortamının özellikle çimlenme aşamasında olumsuzluklara neden olduğu tespit edilmiştir. 

Ayrıca gölgelemeye yardımcı olması amacıyla serada beyaz olmayan sarı veya krem renkli UV katkılı sera naylonu da düşünülmelidir. Mayıs ayının ortasından itibaren bitkinin yapraklarında sararmalar görülmekte ve bitki uyku dönemine girmeye başlamaktadır. 

Üretici koşullarında torf olumlu sonuçlar vermektedir. Aynı çalışmada bazı özellikler üzerinde artan dozlarda verilen amonyum sülfat ve potasyum sülfat gübrelerinin olumsuz, triple süper fosfat ise olumlu etkileri gözlenmiştir. Tohumların 10 cm ara ile ekilmesi, ihraç olgunluğu olan 10 cm çevre uzunluğuna erişinceye kadar aynı ortamda sökülmeden kalmasına olanak sağlamaktadır. Ekim tarihinden itibaren düzenli olarak nem kontrolü yapılmalı, torf nemini kaybettikçe sulanmalıdır. Ayrıca ortam çok iyi havalandırılmalı, yosun oluşumu mümkün olduğunca engellenmeye çalışılmalıdır. Çünkü oluşan yosun hem bitkinin çıkışını zorlaştırmakta hem de suyun düzgün bir şekilde torf içine girişini engellemektedir. Ekim yapıldıktan itibaren ortam sıcaklığına bağlı olarak 30 ile 45 gün sonra çıkış gözlenmektedir. Ekim yapıldıktan sonra ilk çıkan bitkiler ( ilk oluşan yumrular) beyaz renktedir ve daha sonra yumru rengi sırası ile krem, açık kahve rengi, koyu kahve rengi ve çok koyu kahve rengi olmaktadır. Çıkış gözlendikten sonra kış koşullarına giren bitkilerde mutlaka her gün havalandırmaya devam edilmelidir. Sera koşullarında bir yıl boyunca bakım altında tutulan bitkiye özellikle nisan ve ekim ayları arasında güneşli günlerde gölgeleme yapılmalıdır. Gölgeleme için seranın üzerinin kireçlenmesinin yanı sıra sera içine gölgeleme materyalinin serilmesi önlem olarak düşünülmelidir.

Uyku dönemine girmekte olan bitkiler, ekildiği tarih ile uyku dönemine girdiği tarih arasında yaklaşık 8 ay geçmekte ve bu süre sonunda genç bitki elde edilmektedir. Uyku dönemine giren ve yapraklarını döken bitki, bulunduğu ortamda bırakılabilir.

Yumrularda köklenmenin özellikle yandan ve üstten olduğu, alttan köklenmenin ise bunlarla kıyaslanamayacak kadar az olduğu belirlenmektedir.

Yumrunun uyku dönemi ağustos ayı ortasına kadar devam etmekte, bu tarihten itibaren yeniden sürme gözlenmektedir.

Bitkinin uyku döneminde fazla sulamadan kaçınılmalı ancak yumru tamamen susuz dabırakılmamalıdır. Yazın su verme işlemi özellikle ilk yılı içinde bulunan yumrular içinyaşamsal önem taşımaktadır. Bu yumrularda şaşırtma yapılacaksa uyku dönemi seçilmeli,sürme başladıktan sonra yumrunun yeri değiştirilmemelidir.

Bir yaşını tamamlamış olan yumrularda henüz sürme başlamadan ağustos ayı ortasında 50 kg/da amonyum sülfat, 100 kg/da triple süper fosfat ve 50 kg/da potasyum sülfat gübreleri verilmelidir.

İlk yılını tamamlamış bitkilerde ikinci yıla başlarken genellikle eylül ayı içinde hepsinde olmamakla birlikte farklı sayıda çiçek görülmektedir. Bir yaşında olan yumrular şayet ilk çıkışlarında çiçek vermeyip yaprak çıkarıyorlarsa o yıl çiçek vermemektedirler.

İkinci yıllarına başlayan bitkilerde yine ilk yılda olduğu gibi aynı önlemler alınaraküretim devam ettirilmektedir. İkinci yıl sonunda bitkiler şayet istemiş oldukları şartlar yerine getirilirse pazar olgunluğuna erişebilmektedirler.

EKOLOJİK İSTEKLER

Sıcaklık

Vegetatif gelişim döneminde; 18 – 20 0 C, çiçek oluşumu ve çiçeklenme süresince 12 – 15 0 C’ ye gereksinim duyar. Daha yüksek sıcaklıkta yaprak gelişimi artar, bu durumçiçeklenmeyi olumsuz yönden etkiler. Sıcak odalarda yeni tomurcuk gelişmez ve mevcutçiçek tomurcukları ıslanmamalıdır.

Bitki, bütün sene dinlenme dönemine girene kadar gelişme durumundadır.

Kışın serin ve ışıklı yer ister. Yazın serin ve nemli yeri sever. Toprak asla tamamen kurutulmamalıdır. Eski yapraklar solmadan yenileri gelişmelidir. Çiçeklenme sonrası suyu azaltarak yaprakların kaybolması sağlanır. Yumru yeni saksı toprağı ile daha büyük saksıya gömülür. Serin bir yerde tutulurlar. Ağustos ayında tekrar gelişme başlar.

sıklamen

Orantılı Nem

Bitkilerin yumruları uyanmadan önce fazla neme ihtiyaç duymaz. Nem ihtiyacı çiçeklenme döneminde fazladır. Yüksek orantılı nemden hoşlanır. % 70 nem olan yerlerde iyi yetişir.

Işık

Çiçeklenme döneminde (aralık ve nisan ayları arası) aydınlık, hafif gölge yerlerde veya gölge yerlerde bulundurulmalıdır. Bitki doğrudan güneş ışığından korunmalıdır. Çiçeklenme bittikten sonra bitkiler, nisan ayından eylül ayına kadar gölge yerlerde

korunmalıdır. Cyclamen, fotoperiyodizme duyarsız gibi görünmekte fakat uzun gün şartlarında ve yüksek ışık intensitesinde çiçek tomurcukları çok miktarda oluşmaktadır. Çiçekli dönemde bitki aydınlık yerde tutulmalı, doğrudan güneş ışığından korunmalıdır. Yazın %60 gölgeleme yapılmalıdır. Yetişkin bitkiler için 20.000 lux, genç bitkiler için 60.000 lux’lük aydınlatma uygundur.

BAKIM ÖNLEMLERİ

Saksı Değiştirme

Saksı değiştirme işlemi, bitkinin sonbahar ve kışın çiçeklenmesi isteniyorsa temmuz ayı başında; kış sonu ve ilkbaharda çiçeklenmesi isteniyorsa eylül ayı başında yapılır.

Saksı harcı olarak 3 kısım yaprak çürüntüsü (2 kısım yaprak çürüntüsü ve 1 kısım gübreli toprak), 1 kısım turba (sıvı ahır gübresi ile ıslatılmış) ve 1 kısım kumun karışımıyla elde edilen harç kullanılabilir. Bir başka harç ise 2 kısım yaprak çürüntüsü, 1 kısım turba ve 1 kısım kumun (perlitin) karışımından oluşabilir. Yapılan başka bir araştırmada ise saksılarda kullanılan harç; 1/3 yaprak çürüntüsü, 1/3 torf veya funda toprağı, 1/3 kum karışımı olup ortam pH’sı 6 civarındadır.

Gübreleme

Ekim - kasım aylarında haftada bir kez 2 – 3 gr / litre; çiçeklenme döneminde (aralık –şubat ayları arası) ise 2 haftada bir kez 2 g / litre kompoze gübre verilir.

Yapılan araştırmalar sonucunda; 13–14 aylık vejetasyon süresince bitki başına kullanılan besin maddesi miktarları; azot ( N ) : 613 mg, fosfor ( P2O5 ) : 169 mg, potasyum (K2O ) : 1190 mg’dır. Buna göre 1–0,3–1,9 dengesinde gübreleme yapılmalıdır. Saksı değiştirmede 14–10–14 veya 14–16–18 gübresinden harcın metreküpüne 2 kg karıştırılır. Vejetasyon uzunluğu nedeniyle yavaş etkili gübreler tercih edilmelidir. Azotun kökler tarafından alınımı kolay olduğu için çiçeklenme aleyhine aşırı yaprak gelişmesinden sakınmak için bu elementin kullanımına dikkat etmek gerekir. Birinci saksı değiştirmeden itibaren, her hafta suda erir kompoze gübrelerle, % 0,2 dozda, saksı başına 250–300 cm3 solüsyon hesabıyla gübreleme yapılır. Saksı değiştirmeden çiçek tomurcuğu görünmesine kadar 19–8–16 (+2 MgO), çiçeklenmeye kadar 18–6–26 gübresi kullanılır. Bodur ve sağlıklı cyclamen yetiştiriciliğinde kullanılan besin maddeleri; nitrat formunda N % 1,7, amonyak formunda N % 0.1, P205 % 3.2, K20 % 7.4, MgO % 0.9, SO3 ise % 1.8 oranındadır.

Tam çiçeklenmeden bir ay önce başlamak üzere verilen potasyumlu gübre bol çiçeklenme, çiçek sapında ve kalitesinde artışa sebep olmaktadır. Bu aynı zamanda bitkinin daha uzun süre çiçekli kalmasını sağlar. Yapılan başka araştırmalar sonucunda ise; 1-0.9-2.3 dengesinde gübreleme %14 erkencilik ve bitki boyunda artış sağlamıştır.

Damla sistemiyle iki günde bir verilen solüsyonun pH’sı 5.8, EC değeri 1’dir. Yetiştirme sonunda EC, 1,5’e yükselebilir.

Sulama

Yumrulu bitki oldukları için su verilmesi önemlidir. Bitkinin yumruları uyanmadan önce su gereksinimi hemen hemen yok gibidir. Bitki esas çiçeklenme dönemi olan sonbahar ve kışın (aralık- nisan) kireçsiz su ile 2 -3 günde bir sulanmalıdır.

Sulama sırasında yapraklar ıslatılmamalı, su saksının kenarından dökülerek yaprak ve çiçeklerin çıktığı “kalp” denilen orta kısmının sulanmamasına dikkat edilmelidir. Çiçeklenme bittikten sonra, bitkiye verilen su azaltılmalı ancak saksı toprağının tümüyle kurumasına izin verilmemelidir. Dinlenme dönemi nisandan temmuz ayı başına değin sürer. Daha sonra bitkinin saksı değiştirme işlemi yapılarak, harca verilen su azar azar arttırılır.

Damlama sulama sistemi ile sulanması

Budama

Kuruyan, çürüyen yaprak ve çiçekler (sapları ile birlikte) kesilip uzaklaştırılmalıdır.

Yaprakları kahverengiye dönüştüğü zaman veya solduğu zaman dip kısımlarından tutulup koparılmalıdır.

Hastalık ve Zararlıları

Önemli hastalıkları; virüs, yumru çürüklüğü, kök çürüklüğü, solgunluk ve kurşunî küf,zararlıları ise nematodlar, kırmızı örümcekler, thirpsler ve yaprak bitleridir.

Bazı hastalıklara kısaca değinecek olursak

Solgunluk (Fusarium): Çoğunlukla bitkinin bir kenarında meydana gelen hızlı

sarılaşma, soldurma ve ölüm olur. Bitki gövdesi kahverengileşir.

Bitki gövdesinde kırmızı veya mor halkalar oluşabilir. Bu belirtiler çoğunlukla yılınılık

nemli zamanlarında meydana gelir. Bu hastalıkla karşılaştığımızda mutlaka hastalıktan etkilenmiş olan bitkiler ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

Yumuşak (Erwinia) çürüklük :Bitki aniden çöker. Solgunluk yaşanır. Bitki gövdesi çamurlu görünür. Hastalık etmeni bulaşıklığı nedeni ile gövdede bir koku olur. Ilık ve nemli hava, hızlı çürümeye neden olur. Bu yüzden bitki aralığı iyi ayarlanmalı ve hastalıklı bitkiler ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

Botrytis: Cyclamen bitkisinde sap, yaprak ve çiçeklerinde zarar verir. Çiçekler

ve yapraklar, yumuşak bir hal alıp çürür. Genellikle bitkinin yarısını soldurur. Yüksek nem, düşük sıcaklık ve az hava dolaşımı hastalığın yayılmasına neden olur. Bu hastalıktan korunmak için havalandırma yapılmalıdır. Bitkinin yüzeyi kuru tutulmalıdır. Koruyucu amaçlı mantarî ilaçlar uygulanmalıdır.

Cylindrocarpon: Bitkinin büyümesinde durma noktasına gelmesine neden olan bir mantardır. Olgun yapraklarda çürümelere neden olur. Aşırı sulama ve ağır topraklardadikim sonucu ortaya çıkar.

    

(Gloeosporium) Collectotrichum: Cyclamen bitkisinde antraknoza sebep olan bir toprak mantarıdır. Mantar, bitkinin merkezine saldırır. Genç tomurcukları ve yaprakları uç kısımlarından soldurur. Ilık geçen kış sonucu ve yüksek nemde sporlar rahatlıkla büyür. Bu ortamda hastalık rahat bir şekilde yayılır. Ayrıca kanatlı böcekler hastalığın yayılmasını arttırmaktadır.

    

Zararlılar

Kırmızı örümcek

Cyclamen bitkisinde karşılaşılan en önemli zararlı ise kırmızı örümcektir. Kırmızı

örümcekler çıplak gözle çok zor görülen portakal renginde küçük böceklerdir. 

Genellikleyaprağın alt yüzeyinde ördükleri ağlar arasında yavru ve yumurtaları ile birlikte bulunurlar.

Yaprakların özsuyunu emerler. Bu da bitkinin zayıflamasına neden olur. Yapraklarda lekeler oluşur ve zaman geçtikçe de sarararak dökülmeler gerçekleşir.

Cyclamende görülen kırmızı örümcek zararı

Mücadele için özellikle azotlu gübrelemeden kaçınılmalıdır. En iyi çözüm ilaçlama ileelde edilir. Yılın bütün mevsimlerinde yapılacak gözlemlerde yaprakların her birine ortalama 2 – 5 canlı fert olunca ilaçlama yapılmalıdır.

Yaprak bitleri

Cyclamen bitkisinde karşılaşılan diğer önemli zararlı ise yaprak bitleridir. Halk arasında pirecik olarak da bilinmektedir. Bitkinin yaprak, gövde, sürgün ve toprak altı kısımlarında bulunabilirler. Gerek beslenmeleri sırasında salgıladıkları zehirli veya uyarıcı bileşiklerle gerekse bitkilerin öz sularını emmek suretiyle onların zayıflamasına ve kurumasına neden olurlar. Bitkide gelişme durur.

Yaprak sap ve sürgünlerde çeşitli şekil bozuklukları, kıvrımlar ortaya çıkar. Ürünün kalitesi düşer. İlkbaharda havaların ısınmasıyla zarar artar. Kışı yumurta halinde geçirdiklerinden hasat sonunda bitki artıkları ve yabancı otların toplanıp yakılmasında yarar vardır. İlaçlama mutlaka yapılmalıdır. Zararlı görüldüğü sürece ilaçlama tekrarlanmalıdır. İlaçlama yapılırken de özellikle yaprağın alt kısımları ilaçlanmalıdır.

Yukarıda saydığımız hastalık ve zararlılardan başka Cyclamen (siklamen) bitkisindegörülebilecek bazı problemler

Yaprak sararması: Sebebi sıcak ve kuru havadır. Cyclamen sıcak ortamı sevmez. Çiçeğin bulunduğu odanın ısısı 15 0C’ yi geçmemelidir. Eğer odanın ısısı ideal ise yaprak sararmasının nedeni, çiçeğin doğrudan güneş ışığına maruz kalması ya da yeterince sulanmamasıdır.

Çiçek komple solarsa: Fazla sulanması akla gelen ilk nedendir. Çiçeğin suyu alttan verilmelidir.

Kısa zamanda çiçek açması sona ererse: Çiçek çok fazla sıcak bir odada

tutuluyordur, gereğinden fazla ya da az sulanıyordur. Bulunduğu odanın havası kurudur.

                             Evimdeki SIKLAMAN'lerden Resimler

Temmuz -Ağustos aylarında 15 günde bir sulama ile yavaştan hareketlenmeye başladı ve yaprak vermeye başladı...

Geçen seneden kalma siklamen yumrularını Ağustos başlarında tekrar diktim ve sulamaya başladım.

Geçen seneki tohum keselerinden aldığım tohumları ektikten sonra yumru formuna gelmek üzere.

Tohumlar tek yaprak üzerinden topraktan kendilerini göstermeye başladı.

Ağustos başında toprağa gömdüğüm siklamenler yüzlerini gösterdi.Rengarenk çiçekler vermeye başladı...

Aşağıdaki diğer içeriklerimizde ilginizi çekebilir!

• SÜMBÜL (Hyacinthus) BAKIMI
• KALANCHOE (Blossfeldiana ve Calandiva) BAKIMI
• HASEKİ KÜPESİ (Aquilegia Winky) BAKIMI
• İPEK ÇİÇEĞİ / KEDİ TIRNAĞI BAKIMI (Portulaca Grand...
• MENEKŞE (AFRİKA) BAKIMI
• YASEMİN (Jasminum Polyanthum) BAKIMI
• HANIMELİ (LONICERA) BAKIMI
• KANA/TESPİH (CANNA) BAKIMI
• MAVİŞ ÇİÇEĞİ (Campanula Carpatica) BAKIMI
• ÇİLEK (Strawberry) BAKIMI
• SARDUNYA (Pelargonium) BAKIMI
• ORTANCA ÜRETİMİ
• FİTTONİA BAKIMI
• İRİS (Süsen) Çiçeği BAKIMI
• ÜZÜM SÜMBÜLÜ (Muscari Armeniacum) BAKIMI
• KANAYAN KALPLER (Lamprocapnos Spectabilis) BAKIMI
• PÜSKÜL ÇİÇEĞİ (CELOSİA) BAKIMI
• ÇİĞDEM (Crocus) BAKIMI
• GUZMANYA (GUZMANİA) BAKIMI
• LALE (Tulipa) BAKIMI
• KÜPE ÇİÇEĞİ (Fuchsia) BAKIMI
• AÇELYA (Rhododendron Simsii) BAKIMI
• UYKU ÇİÇEĞİ (Oxalidaceae) BAKIMI
• HERCAİ MENEKŞE (Viola) BAKIMI
• ÇİÇEKLERİ SULAMA YÖNTEMLERİ
• KARANFİL (Dianthus Caryophyllus) BAKIMI
• BEGONVİL (Bougainvillea) BAKIMI
• GÜL (Yediveren/Minyatür) BAKIMI
• FESLEĞEN (Ocimum Basilicum) BAKIMI
• ORKİDE (Phalaenopsis) BAKIMI
• ÇİÇEKLERİN BÖCEKLENME SEBEPLERİ
• KASIMPATI (Krizantem) BAKIMI
• AĞAÇ MİNESİ (LANTANA) BAKIMI
• TELGRAF ÇİÇEĞİ (TRADESCANTİA) BAKIMI
• YAPRAK GÜZELİ (KOLYOS) BAKIMI
• MUM ÇİÇEĞİ (HOYA CARNOSA) BAKIMI
• BEGONVİL (Bougainvillea) BAKIMI
• YILBAŞI ÇİÇEĞİ (ZYGOCACTUS) BAKIMI
• SIKLAMEN (Cyclamen) BAKIMI
• CAM GÜZELİ (Yeni Gine) BAKIMI
• YILDIZ ÇİÇEĞİ (DAHLİA) BAKIMI
• PETUNYA (Petunia Hybrida) BAKIMI
• LİLLİUM (Zambak) BAKIMI
• ATATÜRK ÇİÇEĞİ (Euphorbia Pulcherrima) BAKIMI
• AKŞAM SEFASI (Mirabilis Jalapa) BAKIMI
• KRATON BAKIMI (CROTON)
• BEGONYA TORAN,KATMERLİ/BODUR BAKIMI
• ATEŞ ÇİÇEĞİ BAKIMI (Salvia splendens)
• BARDAK MENEKŞESİ BAKIMI (Florist’s Gloxinia)
• DİKENLER TACI (Euphorbia milii) BAKIMI
• ANTORYUM (ANTHURİUM) BAKIMI
• ÇANTA BAKIMI (Calceolaria Biflora)
• İLKBAHAR (SPRİNG)
• DOĞA TAKVİMİ
• ESKİ ARABALARDAN BAHÇE DEKORASYONU
• ORTANCA RENK DEĞİŞTİRME
• ÇİÇEK TOHUMLARI (Resimli)
• DOMATES (CHERİ) BAKIMI
• ÇUHA ÇİÇEĞİ (Primula Vulgaris) BAKIMI
• TOPRAK SEÇİMİ
• NERGİS(Narcissus) BAKIMI
• ORTANCA (Hydrangea Macrophylla) BAKIMI
• PASSİFLORA (Çarkıfelek) BAKIMI
• BARIŞ ÇİÇEĞİ (Spathyphyllum) BAKIMI
• RUJ ÇİÇEĞİ (AESCHYNANTHUS RADİCANS) BAKIMI
• YER MİNESİ BAKIMI (Verbena Hybrida)
• ALYSSUM BAKIMI (KUDUZOTU/DELİOTU)
• VİDEO GALERİSİ
• NADİDE ÇİÇEKLER
• FREZYA / YALINKAT (FRESİA) BAKIMI
• CENNET KUŞU ( STRELITZIA) BAKIMI
• BRUGMANSİA (Angels Trumpet) BAKIMI
• İSPANYOL OMLETİ (Limnanthes) BAKIMI
• BOSTAN (SEBZE) BAKIMI
• SOĞAN BAKIMI
• PENSTEMON BAKIMI
• ÇAN ÇİMİ (Briza Media) BAKIMI
• YÜKSÜK OTU (Digitalis) BAKIMI
• TÜRKİYE İKLİM HARİTASI
• SOĞANLI ve YUMRULU ÇİÇEKLER
• KOYUN GÖZÜ (Gazania) BAKIMI
• SİNERYA (CINENERIA) BAKIMI
• SÜS LAHANASI (Brassica Olerace Acephala) BAKIMI
• ÇİÇEK BAKIMINDA ''PÜF'' NOKTALAR