ÇİÇEK TOHUMLARI (Resimli)

TOHUM NEDİR ? NASIL OLUŞUR?

1. Bitkilerde döllenme sonunda yumurtacıktan oluşan ve yeni bir bitki oluşmasını sağlayan tane; spermatozoit.

2. Soy sop, döl, nesil, sülale.

3. Ortaya bir sonuç çıkaran, bir sonucun oluşmasına neden olan şey.

4. Tohumlu bitkilerin çoğalmasında rol oynayan üreme ve yayılma organı.

TOHUM NEDİR

Dişi organın yumurtalığında bulunan, embriyo, çenek (besin deposu=endosperm) ve koruyucu kabuktan oluşan ve çimlenerek yeni bir bitkiyi meydana getiren yapıya tohum denir.

Tozlaşma ve döllenme olayları sonucunda dişi organın yumurtalığındaki tohum taslağında zigot oluşur. Oluşan zigot sürekli bölünerek gelişir ve embriyo denilen bitki taslağını oluşturur. Embriyo oluştuktan sonra etrafındakoruyucu kabuk oluşur ve kabuğun içinde besin depo edilir.

Bitkilerde oluşan tohumların sayısı, şekli ve büyüklüğü farklı olabilir. Bunun nedeni bitkilerin bulundukları ortama, çevre şartlarına uyum sağlama şanslarını arttırmak ve nesillerinin devam etmesini sağlamaktır.

TOHUMUN ÖZELLİKLERİ

1- Canlıdır.

2- Az miktarda su bulundurur.

3- İçinde embriyo olduğu için bitkinin bütün özelliklerini taşır.

4- Uygun şartlarda çimlenebilir.

5- Çimleninceye kadar besin üretemez yani fotosentez yapamaz.

6- Çimleninceye kadar çeneklerdeki besinlerle beslenir.

TOHUMUN KISIMLARI

1- EMBRİYO

Bitkinin kök, gövde, yaprak gibi kısımlarının oluşmasını sağlayan bitki taslağıdır.

2- ÇENEK

(Besin Deposu = Endosperm = Besi Doku) :

Koruyucu kabuğun içinde, embriyonun etrafında, embriyonun besin ihtiyacını karşılayabilmesi için besin depo edilen kısımdır. Tohum çimleninceye yani bitki fotosentez yapıncaya kadar embriyo besin ihtiyacını çeneklerden karşılar.

Besi doku hücrelerinde bitkinin türüne göre karbonhidrat, protein ve yağ gibi besin maddeleri depolanır.

3- KORUYUCU KABUK

Embriyonun etrafında bulunan ve embriyoyu dış etkilere karşı koruyan yapıdır.

TOHUMUN ÇİMLENMESİ

Tohumdaki embriyonun uygun şartlarda bitkinin kök, gövde ve yaprak gibi kısımlarını oluşturmaya başlamasına çimlenme denir. Çimlenmenin gerçekleşebilmesi için su(nem), sıcaklık ve oksijenin yeterli miktarda olması gerekir.

Su, sıcaklık ve oksijen yeterli miktarda ise (embriyo gelişerek) tohumun koruyucu kabuğu çatlar ve çimlenme başlar. Çimlenme sırasında tohumdaki embriyo sürekli büyür ve gelişir. Embriyo gelişirken ihtiyacı olan besini etrafındaki çeneklerden karşılar.

Tohumun çimlenebilmesi için sıcaklığın yeteri miktarda olması gerekir. Düşük veya yüksek sıcaklıklarda çimlenme süresi çok uzar, çimlenme yavaşlar. Çok yüksek veya çok düşük sıcaklıklarda (0 0C – 35 0C nin dışında) ise çimlenme gerçekleşmez. Çimlenmenin gerçekleşebilmesi için sıcaklık 18 – 25 0C civarında olmalıdır. Bu nedenle ekim için en uygun mevsim ilkbahardır.

Tohumun çimlenebilmesi için suyun yeterli miktarda olması gerekir. Fazla veya az suda çimlenme gerçekleşmez veya yavaş gerçekleşir. Tohumun çimlenmesi için gerekli olan su çimlenme sonucu oluşan bitkinin büyümesi için de gereklidir.

Çimlenme tamamlanınca bitkinin kök, gövde ve yaprakları oluşur.

Tohum çimleninceye kadar besin üretemez yani fotosentez yapamaz (yaprakları olmadığı için). Çimlenme sonucu bitkinin yaprakları oluştuğu için fotosentez yaparak kendi besinini kendisi üretir. (Fotosentez yaptığı andan itibaren çeneklerdeki besini kullanmayacağı için çenekler atılır).

Bitkinin fotosentez yapabilmesi için su, karbondioksit gazı, sıcaklık ve ışık enerjisine yani güneş ışığına ihtiyaç duyar. Bu nedenle bitkinin büyümesi için su, karbondioksit gazı, ışık, sıcaklık ve oksijen gazı (solunum yaparken) gereklidir.

Kuru tohumlarda solunum ve fotosentez gerçekleşmez.

1- Bitkilerin çimlenmesi ve büyümesi için gerekli olan şartlardan biri olan sıcaklık seralarda kontrol altında tutulabilir. Bu nedenle mevsimlere özgü sebze ve meyveler mevsimi dışında da üretilebilir. Seralarda en düşük sıcaklık 100C, en yüksek sıcaklık 320C dir.

2- Bitkide çimlenme, büyüme ve gelişme için sıcaklık gereklidir.

3- Biber bitkisi için;

• Çimlenme sıcaklığı → 150C

• Büyüme sıcaklığı → 18 – 200C

• Olgun bitki sıcaklığı → 250C

TOHUMUN ETRAFA YAYILMASI

Çimlenme sonucu bitkilerin oluşmasını sağlayan tohumlar su, rüzgâr, insanlar, hayvanlar (tarafından yenilerek veya hayvanlara yapışarak) ve meyveler sayesinde etrafa yayılarak uygun şartlarda çimlenirler ve yeni bir bitkiyi oluştururlar.

• Yenilen meyve çekirdeklerinin etrafa atılması.

• Bazı dikenli meyvelerin hayvanların tüyüne takılarak taşınması.

• Bataklık ve su bitkilerinde su yoluyla tohumun taşınması.

• Tohum ve meyve hayvanlar için besin kaynağıdır. Hayvanlar tarafından yenilen meyvelerin çekirdekleri veya tohumları dışkı yoluyla uzak bölgelere taşınarak onların etrafa yayılması sağlanır.

TOHUMLARIN YAYILMA BİÇİMİ

• Akçaağaç tohumları helikopter pervanesi gibi dönerek düşer ve yayılır.

• Atkestanesinin yeşil renkli dikenli meyveleri içindeki tohumlar olgunlaşınca meyve düşer ve içindeki tohum yayılmış olur.

• Karahindiba bitkisinin tohumları rüzgârla etrafa yayılır.

• Böğürtlen kuşlar tarafından yenir ve tohumları kuşların dışkıları ile etrafa yayılır.

MEYVE

Döllenme sonucu dişi organın yumurtalığının büyüyerek etlenip sulanmasıyla oluşan yapıya meyve denir. Tohum, meyvenin içinde bulunur.

Meyve Çeşitleri :

1- Basit Meyve : Bir yumurtalığın etlenip sulanmasıyla oluşan meyvedir.

Örnek : Erik, kaysı, elma, armut, ayva.

2- Bileşik Meyve : Bir çok yumurtalığın etlenip gelişmesi ve bir araya

gelmesiyle oluşan meyvedir.

Örnek : Dut, böğürtlen, ahu dudu, çilek, mısır, nar, portakal.

3- Gerçek Meyve : Sadece yumurtalığın gelişmesiyle oluşan meyvedir.

Örnek : Kaysı, erik, kiraz, şeftali, çilek, böğürtlen.

4- Yalancı Meyve : Meyve oluşumuna yumurtalıkla birlikte taç yaprak

çanak yaprak ve çiçek sapı da katılıyorsa böyle meyvelere yalancı meyve denir.

Örnek : Elma, armut, ayva.

5- Kuru Meyve : Yapısında su miktarı az olan meyvedir.

Örnek : Ceviz, fındık, arpa, buğday, ayçiçeği.

Günlük hayatta sebze olarak bilinen bazı meyveler de bulunmaktadır. Domates, salatalık, biber, patlıcan gibi.

Bazı meyvelerin tohumları yenebilir ve bu tohumlar besin kaynağı olarak kullanılabilir. Kaysı, ceviz, fındık, arpa, buğday, ayçiçeği, mısır gibi meyvelerin tohumları yenebilir ve besin kaynağı olarak kullanılabilir.

TOHUMUN ÇEVREYE YAYILMASININ ÖNEMİ

Bitkiler toprağa bağlı canlılardır. Bir toprak parçasında aşırı bitki olması, bitkinin topraktan alacağı su ve mineral miktarını azaltır. Ayrıca bitkilerin bir yerde aşırı çoğalması birbirlerini gölgelemeleri demektir. Bu da fotosentez yapmak için gerekli olan güneş ışığını kapatmaları anlamına gelir. Bu nedenle bitkiler neslini sürdürebilmek için yayılmak zorundadır.

Bitkiler birçok yolla tohumlarını uzağa gönderirler. Öncelikle tozlaşmada bol miktarda çiçek tozu (polen) yaparlar. Ayrıca bol miktarda tohum yaparak da yayılma olasılıklarını artırırlar.

Tohumların yayılmasında hayvanlar için besleyici ve lezzetli meyveler büyük rol oynar. Bu sayede tohumların bir kısmı hayvan tarafından çevreye dağıtılır, bir kısmı da yenir. Tohumların bir bölümü dayanıklı kabukları sayesinde, hayvanların sindirim siteminden zarar görmeden geçer ve dışkıyla atılır. Böylece yeni yetişecek bitki, çok uzaklara taşınıp, gübre katmanıyla beraber toprağa düşmüş olur.

Bazı bitkilerde tohumun şekli ve yapısı dağılımı sağlar. Dikenli, paraşütlü, kanatlı, tüycüklü, suda yüzen tohumlar gibi.

Ayrıca insanlar da tohumların yayılmasında çok önemli etkendir.

SÜMBÜL